Янгиликлар
Янгиланаётган Конституция. Исботланмаган айб – исботланган айбсизликка тенг
Ҳар бир давлат ўз тараққиёт йўлини танлар экан, халқининг хоҳиш ва иродасидан келиб чиқиб, тинч ва фаровон турмуш тарзига ҳуқуқий асос бўлувчи тартибларниАсосий қонунида мустаҳкамлаб олади. Асосий Қонунда баён этилган тартиблар шу қадар аҳамият касб этадики, ҳеч бир фуқаро усиз яшай олмайди, негаки инсоннинг кундалик тўқнаш келадиган муаммолари ечими бевосита унга боғлиқ бўлади. Шиддат билан ўзгараётган дунёда рўй бераётган геосиёсий вазиятлар, энг аввало, Янги Ўзбекистон Тараққиёт стратегияси ва унда белгиланган мақсадларни амалга ошириш учун нафақат қонунларимиз мустаҳкамланиши, балки Конституциямизда ҳам инсон шаъни, унинг қадр-қимматини юксалтиришга қаратилган нормаларни янада такомиллаштириб, бугунги кун талабларига мослаштириш эҳтиёжини пайдо қилди. Натижада халқимизнинг таклиф ва мулоҳазалари асосида янгиланган Конституция лойиҳаси ишлаб чиқилиб, умумхалқ муҳокамасига қўйилди. Муҳокамлар якунида мамлакатимиз тарихида биринчи марта Бош қонун ҳужжати референдумда бевосита халқ томонидан қабул қилинади. Янгиланаётган Конституциямиз инсон қадрининг биринчи ўринга қўйилиши, шулар билан бир қаторда тадбиркорлик фаолияти кафолатларини кучайтириш, ҳалол рақобат учун шарт-шароит яратиш, қулай инвестициявий ва ишбилармонлик муҳитини таъминлаш, адолатли солиқ тизимини шакллантириш, монополистик фаолиятни чеклаш орқали том маънода эркин бозор иқтисодиётини шакллантириш учун барқарор асос яратиш кўзда тутилганлиги билан ҳам аҳамиятлидир. Шунингдек, унда аҳоли саломатлигини сақлаш, таълим ва илм-фанга оид нормалар кўпайтирилмоқда, жумладан, фуқароларнинг олий таълим муассасаларида давлат гранти ҳисобидан ўқиш ҳуқуқи қатъий белгилаб қўйилмоқда. Амалдаги Бош Қонунимиз қабул қилинганидан буён унга киритилган 15 дан ортиқ ўзгартиш ва қўшимчаларнинг аксарияти давлат қурилиши ва бошқарувига, хусусан Парламент, Президент, Ҳукумат, сайлов тизимига оид бўлса, янгиланаётган Конституциясининг ярмидан кўпи айнан инсон ҳуқуқлари билан боғлиқлиги, унинг 45 фоиздан ортиғи ижтимоий-иқтисодий соҳаларга алоқадор нормалар эканлигини таъкидлаш жоиз. Лойиҳада инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш кафолатлари, жумладан, “Хабеас корпус” ва “Миранда қоидаси” умумэътироф этилган институтларини конституциявий даражада мустаҳкамлаш орқали сезиларли кучайтирилаётганлигини кўриш мумкин. Хусусан, лойиҳа 28-моддасининг иккинчи қисмида айбдорликка оид барча шубҳалар, агар уларни бартараф этиш имкониятлари тугаган бўлса, гумон қилинувчининг, айбланувчининг, судланувчининг ёки маҳкумнинг фойдасига ҳал қилиниши кераклиги белгиланмоқда. Бу норма айбсизлик презумпцияси принципининг муҳим кафолатидир. Мазкур инсонпарвар қоидага кўра, жиноят иши бўйича ҳар қандай далилларга нисбатан шубҳа пайдо бўлса, бундай шубҳалар гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчининг фойдасига ҳал қилиниши зарур. Шахсни айбдорлигига оид ҳар қандай шубҳаларга таяниб, айблаш учун етарли бўлмаган далиллар асосида шахсни жавобгарликка тортиш мумкин эмас. Борди-ю, терговда айб эълон қилинса ҳам, бундай вазиятда судда айбини тасдиқловчи далилларнинг етарли эмаслиги туфайли унга нисбатан оқлов ҳукми чиқарилади. Яъни, “исботланмаган айб – исботланган айбсизликка тенг” деган халқаро стандарт амал қилади. Конституцияга киритилаётган мазкур норма суриштирув, тергов ва суд жараёнида фақат ишончли ва қонуний далиллардан фойдаланишни таъминлайди ҳамда натижада шахсни асоссиз равишда жавобгарликка тортишни олдини олишга хизмат қилади. Маълумки, шахснинг эркинлигини чеклаш билан боғлиқ ҳар қандай ҳаракат фақатгина суднинг қарори асосида амалга оширилиши лозим, бу эса айнан “Хабеас корпус” қоидасининг ҳам талабидир. Келгусида терговчи, суриштирувчи ва прокурор томонидан тинтув ўтказиш ва телефон сўзлашувини эшитиш заруратини судга асослантириши зарур бўлади, агар суд рухсат берсагина унинг телефон сўзлашувлари эшитилиши, уй-жойи тинтув қилиниши мумкин бўлади. Шахснинг конституциявий дахлсизлик ҳуқуқини чеклашга оид бу ҳаракатларни суд рухсати билан амалга оширилиши эса терговда фуқароларни шахсий ҳаёт ҳамда унга оид маълумотлари дахлсизлиги асоссиз бузилишининг олди олинади. Шунингдек ушбу модданинг учинчи қисмида ҳар ким ўз шахсига доир маълумотларни ҳимоя қилиш, нотўғри маълумотларнинг тузатилиши, ўзи тўғрисида қонунга хилоф йўл билан тўпланган ёки ҳуқуқий асосларга эга бўлмай қолган маълумотларнинг йўқ қилинишини талаб қилиш ҳуқуқига эга эканлиги белгиланмоқда. Замон шиддат билан ривожланмоқда ва бундай шароитда шахсга доир маълумотларни ҳимоя қилишга эҳтиёж тобора ортиб бориши ҳам табиий. Давлат эса шахсга доир маълумотларнинг ҳимоя қилинишини кафолатлаши лозим. Конституцияга фуқаронинг ўзи тўғрисида қонунга хилоф йўл билан тўпланган ёки ҳуқуқий асосларга эга бўлмаган маълумотларнинг йўқ қилинишини талаб қилиш ҳуқуқини кафолатловчи янги қоида киритилмоқда. Бундай мазмундаги норманинг белгиланиши инсон ва фуқароларнинг шахсий ҳаёт дахлсизлигини, шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилишни таъминлаш йўлидаги кафолат бўлиб хизмат қилади, шу билан бирга, хорижий мамлакатларда “унутилишга бўлган ҳуқуқ” (right to be forgotten) деган ном билан қўлланилувчи ушбу ҳуқуқ шахснинг ўзи ҳақидаги қонунга хилоф йўл билан тўпланган ёки ҳуқуқий асосларга эга бўлмаган маълумотларни ахборот ресурсларидан, жумладан, Интернетдан, йўқ қилинишини талаб қилиш ҳуқуқини англатади. Мухтасар қилиб айтганда, Янги Конституция “инсон-жамият-давлат” парадигмасига асосланганлиги, унда барча тоифаларнинг – ёшлар, аёллар, ногиронлиги бўлган шахслар, ўқитувчилар, ҳатто жиноят содир этган шахсларнинг ҳуқуқ ва манфаатлари акс этганлиги билан амалий аҳамиятга эга, унда барча саволларга жавоб бор. Сарвар Солиев Зангиота туманлараро иқтисодий судининг раиси
“Учтаси – биттада”: адвокат постларига мухтасар муносабатлар
1 Адвокат ва блогерликни бирдай уддалаётган А. Абдуллаев ижтимоий тармоқ орқали муносабат билдиришни такрор сўраган масала Судьялар олий кенгаши ваколатига кирмайди. Яъниким, судья ўзи мазмунан кўриб чиқаётган жиноят иши бўйича судланувчига на оқлов, на айблов ҳукми чиқарди, балки, унга нисбатан қидирув эълон қилиш ҳақида ажрим қабул қилди. Кўринадики, жараён судьянинг процессуал хатти-ҳаракатларига оид бўлиб, гап қабул қилинган суд ҳужжатига бориб тарқалмоқда. Суд ҳужжатига фақат юқори инстанция суди ҳуқуқий баҳо бериш ваколатига эга. Судьянинг процессуал хатти-ҳаракати иш бўйича тарафларнинг сарсонлигига олиб келиши, бу ҳол интизомий жавобгарлик масаласини келтириб чиқариши мумкинми? Аввалдан башорат қилиш мавриди эмас, чунки, суд ажрими юқори инстанцияда кўрилиб, ҳуқуқий баҳосини олмагунча хизмат текшируви масаласини кун тартибига қўйиб бўлмайди-да. Мавжуд ҳолатдан келиб чиқиб, муаллифнинг “айни бир процессуал модда бўйича икки хил амалиётга йўл қўйилмаяптими?” мазмунидаги саволи кенг доирада муҳокама этиладиган мавзудай, бироқ суд амалиётини умумлаштириб борган ҳолда ягона суд амалиётини шакллантириш масаласи ҳам Кенгаш ваколатидан ташқарида. 2 А. Абдуллаевнинг жиноят ишлари бўйича Янгийўл шаҳар суди судьяси томонидан Д. Э.га доир жиноят иши бўйича ҳукм чиқарилгани, бироқ ҳимоячи ва унинг ҳимояси остидаги шахсга суд мажлиси баённомаси билан ўз вақтида таништириш имконияти берилмагани оид яна бир чиқиши ўрганилганда икки ўртада тушунмовчилик келиб аниқланди. Мазкур жиноят иши апелляция инстанциясида кўрилиши арафасида адвокатнинг оғзаки илтимосномаси қаноатлантирилиб, ишини қайта расмийлаштириш учун биринчи инстанцияга юборилиши билан мавжуд ҳолат бартараф этилди. Шу билан масала ёпилдими? Албатта, йўқ. Тошкент вилояти судлари судьялари малака ҳайъатига юзага келган ҳолат ўрганилиб, тегишли чора-тадбирлар белгилаш тавсия этилди. 3 Судьялар олий кенгаши фаолияти тартибга солинган қонунга кўра, суд тизимининг фаолиятида очиқлик ва шаффофликни таъминлаш бўйича чора-тадбирлар кўриш Кенгашнинг асосий вазифалари сирасига киради. Бу борада кўрилаётган чора-тадбирларнинг бири ўлароқ, олти ой аввал Кенгаши ташаббуси билан барча вилоят ва унга тенглаштирилган судлар раислари учун икки кунлик малака ошириш курслари ташкил этилди. Дастурга суд ҳокимияти ва оммавий ахборот воситлари ўртасидаги конструктив мулоқот самардорлигини янада оширишга оид мавзу ҳам киритилгандики, унинг аҳамиятидан келиб чиқиб, тадбирга оммавий ахборот воситалари вакиллари-да таклиф этилди. Суд мутасаддилари ва ОАВ ходимлари иштирокидаги тадбирлар доим қизғин баҳс-мунозаларга бой ўтиши, баъзан ҳиссиётлар жўш уриб кетиши тажрибалардан маълум. Ушбу тадбирда ҳам шундай манзаралар кузатилди, хуллас. Бугун айрим каналларда, хусусан, Advokat Abdullayev Telegram-каналида айланаётган Хоразм вилоят суди раисининг журналист ва блогерлар ҳақидаги шахсий мулоҳазалари ўша, олти ой бурун бўлиб ўтган тадбирдаги гапларининг “кесиб олинган” парчаси бўлиб, бу ҳол умумий маъно бузилишига олиб келган. Натижада масала моҳиятидан бехабар фойдаланувчилар воқелик қандай кечганини билмаслиги сабаб турли шубҳа-иштибоҳларга бориши табиий. Хусусан, А. Абдуллаев каби эътиборли ҳуқуқшунос ҳам. Акс ҳолда, “одил судловга журналист ва блогерларга оид сирли топшириқ берилганми?” дея савол қўйиб, “Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши тўғрисида”ги қонуннинг 6-моддасини эслатишига эҳтиёж сезмасди. Мана, тадбир ҳақида ўша пайтдаёқ эълон қилинган лавҳа. Уни кўриб, тадбир мвзуси ҳақида янаям кенгроқ тасаввур ҳосил қилиш мумкин. Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати
Тизимда янги тайинловлар: қайси судья фаолиятида қандай ўзгариш?
Хабар қилинганидек, бугун Судьялар олий кенгашининг навбатдаги йиғилиши бўлиб ўтди. Кенгаш ваколатига оид қатор масалалар муҳокама қилинган йиғилишда айрим судьяларни ваколати муддати даврига қайта тайинлаш масаласи ҳам кўриб чиқилди. Якунда Судьялар олий кенгаши қарори билан: Турдиева Мухайёхон Абдуманнабовна – судьялик ваколати муддати даврига Андижон вилояти жиноят ишлари бўйича Андижон шаҳар судининг судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Андижон вилояти жиноят ишлари бўйича Хўжаобод туман судининг раиси лавозимидан озод қилинди; Ахмадалиев Кахрамон Кадирович – судьялик ваколати муддати даврига Андижон вилояти жиноят ишлари бўйича Хўжаобод туман судининг раиси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Андижон вилояти жиноят ишлари бўйича Олтинкўл туман судининг раиси лавозимидан озод қилинди; Расулов Сардорбек Шадманбекович – судьялик ваколати муддати даврига Андижон вилояти жиноят ишлари бўйича Олтинкўл туман судининг раиси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Андижон вилояти жиноят ишлари бўйича Андижон шаҳар судининг судьяси лавозимидан озод қилинди; Имомов Розиқ Туронович – судьялик ваколати муддати даврига Самарқанд вилояти фуқаролик ишлари бўйича Самарқанд шаҳар судининг судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Самарқанд вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси лавозимидан озод қилинди; Каримов Феруз Маматкадирович – судьялик ваколати муддати даврига Самарқанд вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Самарқанд вилояти фуқаролик ишлари бўйича Самарқанд шаҳар судининг судьяси лавозимидан озод қилинди; Равшанов Зафар Усманович – судьялик ваколати муддати даврининг беш йил муддатига Самарқанд вилояти фуқаролик ишлари бўйича Каттақўрғон туманлараро судининг раиси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Самарқанд вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси лавозимидан озод қилинди; Курбанов Туйгун Маматкулович – судьялик ваколати муддати даврига Самарқанд вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Самарқанд вилояти фуқаролик ишлари бўйича Каттақўрғон туманлараро судининг раиси лавозимидан озод қилинди; Каримов Хушнуд Римбоевич – судьялик ваколати муддати даврига Тошкент вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Тошкент вилояти Оҳангарон туманлараро иқтисодий судининг судьяси лавозимидан озод қилинди. Шунингдек: Мирзаев Отабек Ибрагимович – судьялик лавозимида бўлишнинг навбатдаги ўн йиллик муддатига Тошкент вилояти Оҳангарон туманлараро иқтисодий судининг судьяси лавозимига тайинланди. Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190