Янгиликлар
Судья дахлсизлиги: ҳуқуқий кафолат ва ахлоқий меъёрлар
Фуқаролик жамиятида суд ҳокимиятининг ўрни ва мустақиллиги ҳуқуқ устуворлигининг асосий устуни ҳисобланади. Суд ҳокимиятининг мустақиллиги эса судья дахлсизлиги билан чамбарчас боғлиқ. Ўз навбатида дахлсизлик судьяга зиммасига маълум мажбуриятлар юклайди. “Судлар тўғрисида”ги қонуннинг 62-моддасида кўра, судья: “...одил судловни амалга ошириш бўйича фаолиятига ғайриқонуний аралашишга уринишларга қаршилик кўрсатиши ҳамда бундай ҳолатлар аниқланган тақдирда бу ҳақда Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашига хабар қилиши” шарт. Чунки, судьянинг мустақиллиги, унинг фақат қонунга бўйсуниши, одил судлов фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмаслиги ҳамда бундай аралашув учун жавобгарлик мавжудлиги орқали кафолатланади (Судьялар одоби кодекси, 4-модда). Судьянинг фақат қонун ва ўзининг виждони асосида қарор чиқариши – одил судловни таъминлашда ҳал қилувчи омилдир. Агар судья ташқи таъсирлар, хусусан, унинг юритувидаги иш натижасидан манфаатдор томонлар босими остида қарор қабул қилса, адолат инкор этилади, фуқароларнинг судга бўлган ишончига салбий таъсир қилади. Шу боис ҳам судья ҳар қандай вазиятда ҳақиқатпарвар бўлиши, суд ҳокимиятининг нуфузини туширадиган ёки ўзининг обрў-эътиборига путур етказадиган ёки унинг холислиги, мустақиллиги ва беғаразлигига шубҳа туғдириши мумкин бўлган хатти-ҳаракатлардан ўзини тийиши шарт экани Судьялар одоби кодексида алоҳида қоида сифатида белгиланган. Ушбу қоида эса судья ўз фаолиятида ташқи босимларга қарши қонуний ва ахлоқий жиҳатдан бардошли бўлиши, ҳар қандай босимга нисбатан қатъий позицияда туриши ва суд жараёнига номақбул аралашувларни рад этиши шарт эканини кўрсатади. Чунки, жамиятнинг суд ҳокимиятига бўлган ишончини таъминлашда судьянинг нафақат касбий салоҳияти, шунингдек, одоби, юксак маданияти ва маънавияти муҳим аҳамият касб этади. Ўзбекистон Республикасининг янгиланган Конституциясида суд ҳокимияти мустақиллиги, судьялар дахлсизлигига доир нормалар янада такомиллаштирилганини алоҳида эътироф этиш керак. Шундан келиб чиқиб, қонунчиликка қатор ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди. Хусусан, судьяларнинг муайян ишлар бўйича ҳисобдор бўлмаслиги ёки муайян ишнинг муҳокамасидан четлаштиришга ёки унинг ваколатларини тўхтатиб туришга, бошқа лавозимга ўтказишга фақат қонунда белгиланган тартибда ва асосларга кўра йўл қўйилиши, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга гувоҳ ёки гумон қилинувчи сифатида сўроқ қилиш учун чақириш тегишли судьялар малака ҳайъатининг розилиги билан амалга оширилиши шулар жумласидандир. Юқоридаги баёнлар судьялар касбий фаолиятида ташқи таъсирлардан муҳофаза қилувчи бир эмас, бир нечата ҳуқуқий омил ва механизмлар мавжудлигини кўрсатади. Биринчидан, фақат қонунга таяниш ва шахсий қарашлардан холи бўлиши керак, бу эса касбий малака ва билим билан бир қаторда зарур кўникмаларни узлуксих шакллатириб боришни талаб қилади. Яъни, Судьялар одоби кодексида белгиланганидек, судья ўз мажбуриятларини юқори профессионал даражада бажариши, иш ўз вақтида ва малакали кўриб чиқилиши учун барча чораларни кўриши лозим. Иккинчидан, суд ишларига ноқонуний аралашувлар борасида жамоавий ҳимоя имконияти ҳам бор: суд ишларига аралашув ёки судьяга нисбатан турли шаклда босим бўлган ҳолларда Судьялар олий кенгашини хабардор қилишнинг ҳуқуқий тартибллари белгиланган. Судьялар олий кенгаши эса судьялар ҳамжамиятининг мустақил органи бўлиб, судьялар дахлсизлиги бузилишининг ва уларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятини бирон-бир тарзда аралашувдан самарали ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирлар кўриш каби масалалар фаолиятининг устувор йўланишларидан бири ҳисобланади. Юқорида айтилганидек, судья мустақиллиги – бу нафақат унинг ҳуқуқи, балки жамият олдидаги масъулияти ҳамдир. Адолат фақатгина эркин ва мустақил суд орқали таъминланади. Шунинг учун ҳар бир судья ўз фаолиятида ташқи таъсирларга қарши қатъий позицияда туриб, қонун ва виждонга асосланган ҳолда фаолият юритиши шарт. Юлдуз Фозилова, Тошкент туманлараро иқтисодий суди судьяси
Кенгаш аъзолари Қорақалпоғистон ва Хоразмга борди
Судьялар олий кенгашининг судьялари Алишер Ҳамроев ва Баҳром Сабиров Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилоят судларида бўлиб, судьяларнинг масъулияти, Судьялар одоби кодекси қоидаларига риоя этилиши борасида малака ҳайъатлари ишлари билан танишди. Уларнинг якуни бўйича очиқ мулоқот ўтказди. Мулоқотлар нисбатан кичик доирада ўтказилган бўлса-да, унда катта масалалар муҳокама қилинди. Чунки, ушбу тузилма ваколатига доир ҳар бир масаланинг кўлами кенг. Хусусан, судьяларнинг интизомий жавобгарлигини кўриб чиқиш, ваколатини тўхтатиб туриш ёки муддатидан илгари тугатиш, дахлсизлигини таъминлаш, Судьялар одоби кодексига риоя этилиши устидан назорат каби масалалар озмунча меҳнат талаб қилмайди. Ваколат эса имтиёз эмас, масъулият. Ушбу тузилмалар судьяларнинг одил судлов билан боғлиқ фаолиятидан кўра кўпроқ уларнинг лавозимга лойиқлиги, мақоми ва мавқега дохл масалаларга масъулдирки, суд ҳокимиятининг нуфузини оширишда судьянинг одоби, муносиб маданияти ва маънавияти муҳим аҳамият касб этиши ўз-ўзидан маълум. Суд ҳокимиятининг нуфузини сақлаш эса судья зиммасидаги асосий мажбуриятлардан бири ҳисобланади. Бўлиб ўтган ҳар икки муҳокамада судьялар малака ҳайъатлари таркибига ўзгартиришлар киритилгани натижасида тузилма фаолиятига муайян ижобий ўзгаришлар кўзга ташланаётгани қайд этилди. Шу баробарида судьялар корпусини шакллантириш, суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъмишлаш, айниқса, Судьялар одоб комиссиялари фаолияти самарадорлигини янада ошириш лозимлиги кўрсатиб ўтилди. Маълумки, Судьялар одоб комиссиялар Судьялар одоби кодекси қоидалари бузилиши ҳолатлари юзасидан жисмоний ва юридик шахслар мурожаатлари ҳамда оммавий ахборот воситаларида, интернет тармоғида эълон қилинган хабар ва маълумотларни ўз вақтида холис ўрганилишини таъминлашга қаратилган бўлиб, бу борада судьялар малака ҳайъатларига кўмаклашади. Муҳокамаларда малака ҳайъатлари ва мазкур комиссия фаолиятида яқин ҳамкорликни янада кучайтириш, оммавий ахборот воситалари ва бошқа манбаларда эълон қилинаётган судларнинг обрўйига таъсир кўрсатувчи маълумотлар бўйича Комиссиянинг холис ва тезкор хулосаларига зарурият катта эканига алоҳида эътибор қаратилди. Якунда хизмат текширувлари сифатини яхшилаш, интизомий жазо чораларини қўллашда ягона амалиётни шакллантириш, судьялар зиммасига одил судлов билан боғлиқ бўлмаган вазифалар юклатилишининг олдини олиш, айниқса, тизимда коррупцияга қарши курашиш самарадорлигини оширишга доир аниқ ва таъсирчан қўшимча чора-тадбирлар ишлаб чиқиб, амалиётга фаол жорий этиш тавсия қилинди. Жойлардаги судьялар малака ҳайъатлари фаолиятини ўрганиш ишлари давом этмоқда.
“Энг яхши китобхон судья” танлови ғолиблари аниқланди
Мамлакатимизда китобхонлик маданияти ва даражасини ошириш ҳамда қўллаб-қувватлаш давлат сиёсатининг устувор йўналишидан бири сифатида белгиланган. Бу борада алоҳида давлат дастури тасдиқланди, 2021 йилдан бошлаб, апрель ойининг биринчи ҳафтаси “Китобхонлик ҳафталиги” деб эълон қилинди. Судьялар ҳамжамияти ҳам бундай хайрли жараёндан четда эмас. Айтиш мумкинки, маънавият масаласи тизимнинг асосий мезонларидан бирига айланган. Судьялар олий кенгаши томонидан ўтказиб келинаётган “Энг яхши китобхон судья” танлови тизимда маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини янада ошириш мақсадида белгиланган тадбирлардан биттаси. Уч босқичдан иборат танлов анъанавий тартибдан ўзгачароқ шаклда ўтганини алоҳида таъкидлаш керак. Яъниким, танлов савол-жавоб тарзида ташкил этилмади, балки иштирокчиларга Кенгаш томонидан тасдиқланган юзга яқин номдаги адабий-бадиий, тарихий ва маърифий китоблардан биттасини танлаган ҳолда эссе ёзиш имконияти берилди. Танловнинг биринчи босқичида 636 нафар судья иштирок этган бўлса, ҳудудий комиссиялар тавсияси билан иккинчи босқичда 198 нафар, якуний босқичда эса 10 нафар судьянинг маърифий салоҳияти баҳоланди. Ўзбекистон Республикаси Олий суди раисининг ўринбосари Олимжон Исмоилов раислигидаги ҳакамлар ҳайъати қарорига кўра, Тошкент туманлараро маъмурий судининг судьяси Ўткирбек Соатов “Энг яхши китобхон судья” танлови ғолиби деб топилди. Иккинчи ўрин Сирдарё вилояти Оқолтин туманлараро иқтисодий суди раиси Алишер Олламовга насиб қилган бўлса, жиноят ишлари бўйича Фарғона туман судининг тергов судьяси Хислатжон Куконбоев учинчи ўринга лойиқ кўрилди. Шунингдек, маърифий ва ҳуқуқий тарғибот ишларда алоҳида фаоллик кўрсатиб келаётган Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзолари - Тошкент вилоят судининг судьяси Холмамат Ҳасанов, Сариосиё туманлараро иқтисодий судининг раиси Нуриддин Муродов ҳамда Тошкент туманлараро иқтисодий судининг судьяси Шоира Эрметова Кенгашнинг махсус совғаси билан тақдирланадиган бўлди. Судьялар олий кенгашининг махсус дипломи ва эсдалик совғалари жойлардаги судлар раислари орқали ўз эгаларига топширилади.
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190