Янгиликлар

Бокуда муҳим ҳужжат имзоланди

 Озарбайжон Республикаси пойтахти Боку шаҳрида Туркий давлатлар ташкилотига (ТДТ) аъзо мамлакатлар Судьялар кенгашлари раисларининг  3-йиғилиши бўлиб ўтди. Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши раиси Холмўмин Ёдгоров иштирок этган тадбирда ТДТга аъзо давлатлар судьялари ҳамжамиятлари ўртасидаги ҳамкорликнинг ҳуқуқий асосларини янада ривожлантириш, аввалги келишувлар ижроси ва истиқболдаги вазифаларлар муҳокама қилинди. Йиғилиш тарихий аҳамият касб этиб, унда Туркий Давлатлар Ташкилоти(ТДТ)га аъзо давлатлар Судьялар кенгашлари тармоғининг Низоми имзоланди. Қайд этилдики, мазкур ҳужжат ТДТга аъзо давлатлар судьялари ҳамжамиятлари ўртасидаги ҳамкорликни янги босқичга кўтариб, қўшма лойиҳалар амалга ошириш, тажриба алмашинуви, суд ҳокимиятининг мустақиллигини янада мустаҳкамлаш, малака ошириш ва илмий тадқиқотлар ўтказиш каби ишларга кенг имконият яратади.  Шунингдек, суд-ҳуқуқ соҳасидаги институционал ҳамкорликни кучайтириб, жамоатчиликнинг суд ҳокимиятига нисбатан ишончини янада оширишга хизмат қилади. Фото:Media.az Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати

20 Июнь 2025 329

"Ташаккур" - айтганга ҳам, эшитганга ҳам ёқимли калом

Судьялар олий кенгашга келаётган мурожаатлар сидирғасига шикоятлардан иборат эмас. Улар орасида таклифлар, муайян масалалар юзасидан тавсия ва мулоҳазалар ҳам талайгина. Шунингдек, миннатдорлик мактублари ҳам тез-тез учрайдики, кейинги икки ойда ўндан зиёд шундай номалар келди. Ташаккурномалар - изҳордан ташқари эътибор ҳам ҳисобланади. Тошкентлик М. Лола суд орқали фарзандларини ўз қарамоғи олганидан хурсанд бўлиб, ишни кўриб чиққан фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси З. Нуралиевага самимий ташаккур айтган. Россия фуқароси Б. Нигина ҳам ушбу суддан ва судьядан оталик фактини белгилаш ҳақидаги аризаси холис кўриб чиқилиб, қонуний қарор қабул қилинганидан мамнун эканини билдирган. Яна бир пойхатлик фуқаролик А. Жумабоев  уйсиз қолиб кетиши эҳтимоли юзга келгач, судга қилган мурожаати қаноатлантирилганидан ўта хурсандлигини айтиб, ташаккур йўллаган (иш фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди судьяси Б. Жамолов раислигида кўриб чиқилган) йўллаган. Навоий вилояти Кармана туманида истиқомат қилувчи М. Шодиева меросга доир узоқ йиллик низо судда қисқа фурсатда қонуний ечим топганини билдирган ва  (фуқаролик ишлари бўйича Кармана туманлараро суди судьяси Д. Аҳмедовага)  самимий раҳмат айтган. Тошкентлик  Р. Абитов (1938 йилда туғилган) ўзига доир йўл-транспорт ҳодисасига доир иш жиноят ишлари бўйича Миробод туман судида (суд раиси С. Содиқов) холис ва қонуний кўриб чиқилгани, иш бўйича барча ҳолатлар синчковлик билан ўрганилгани, бу жараёнда ҳақиқатни аниқлаш учун киритган илтимосномалари қаноатлантирилганини мактубида бироз ҳаяжон билан баён қилгани алоҳида  диққатга молик. Ички ишлар вазирлиги Қоровул қўшинлар қўмондонлиги раҳбариятидан келган  мактубда Тошкент шаҳар судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъатида иккита низо кўриб чиқилгани айтилади. Мактубда анча мураккаб бўлган ишлар якунида Қоровул қўшинлари сафида хизмат қилаётган 811 нафар ҳарбий хизматчилар ва уларнинг 3000 нафарга яқин оила аъзоларининг бузилган ҳуқуқлари тикланганини мамнуният билан қайд этиб, судлов ҳайъати судьяларини (Р. Бердиёров, А. Ибрагимов, Б. Кеунимжаева, Ж. Ҳусанов, И. Юсупов ва Ш. Ахроров) бирма-бир тилга олиб ўтилган. Суд қароридан  тарафлар бирдек рози бўлмаслиги  табиий. Норози тарафнинг шикоят қилиш ҳуқуқи қонун билан кафолатланган, бироқ ундан қаноат ҳосил қилган тараф зиммасида миннатдорлик билдириш мажбурияти йўқ. Ва бўлишиям мумкин эмас. Чунки, судья ўз вазифасини бажарди: чекига тушган ишни холис кўриб, қонун доирасида қарор қабул қилди.  Чуқурлашмайлик, норози тарафнинг шикояти, ундаги важларга юқори суд инстанциясида ҳуқуқий баҳо берилиши – алоҳида масала, алоҳида жараён. Ҳозир гап, қайси инстанцияда бўлмасин, судда муроди ҳосил бўлган тарафнинг миннатдорлиги ҳақида кетяпти. Миннатдорлик – хос ҳолат, унинг изҳори хоҳиш, демакки, маънавият-ахлоқий ҳислатларга боғлиқ. Яъниким, айтилса, хурсанд бўлинади, акси бўлса, гинахонлик  йўқ.  Лекин-чи, “ташаккур”  каломи  айтганга ҳам, эшитганга ҳам ёқимли экани ҳаққи рост!

19 Июнь 2025 967

Судья дахлсизлиги: ҳуқуқий кафолат ва ахлоқий меъёрлар

Фуқаролик жамиятида суд ҳокимиятининг ўрни ва мустақиллиги  ҳуқуқ устуворлигининг асосий устуни ҳисобланади. Суд ҳокимиятининг мустақиллиги эса судья дахлсизлиги  билан чамбарчас боғлиқ.  Ўз навбатида дахлсизлик судьяга зиммасига маълум мажбуриятлар юклайди.  “Судлар тўғрисида”ги қонуннинг 62-моддасида кўра, судья: “...одил судловни амалга ошириш бўйича фаолиятига ғайриқонуний аралашишга уринишларга қаршилик кўрсатиши ҳамда бундай ҳолатлар аниқланган тақдирда бу ҳақда Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашига хабар қилиши” шарт.  Чунки, судьянинг мустақиллиги, унинг фақат қонунга бўйсуниши, одил судлов фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмаслиги ҳамда бундай аралашув учун жавобгарлик мавжудлиги орқали кафолатланади (Судьялар одоби кодекси, 4-модда). Судьянинг фақат қонун ва ўзининг виждони асосида қарор чиқариши – одил судловни таъминлашда ҳал қилувчи омилдир. Агар судья ташқи таъсирлар, хусусан, унинг юритувидаги иш натижасидан манфаатдор томонлар босими остида қарор қабул қилса, адолат инкор этилади, фуқароларнинг судга бўлган ишончига салбий таъсир қилади. Шу боис ҳам судья ҳар қандай вазиятда ҳақиқатпарвар бўлиши, суд ҳокимиятининг нуфузини туширадиган ёки ўзининг обрў-эътиборига путур етказадиган ёки унинг холислиги, мустақиллиги ва беғаразлигига шубҳа туғдириши мумкин бўлган хатти-ҳаракатлардан ўзини тийиши шарт экани  Судьялар одоби кодексида алоҳида қоида сифатида белгиланган.  Ушбу қоида эса  судья ўз фаолиятида ташқи босимларга қарши қонуний ва ахлоқий жиҳатдан бардошли бўлиши, ҳар қандай  босимга нисбатан қатъий позицияда туриши ва суд жараёнига номақбул аралашувларни рад этиши шарт эканини кўрсатади. Чунки, жамиятнинг суд ҳокимиятига бўлган ишончини таъминлашда судьянинг нафақат касбий салоҳияти,  шунингдек,  одоби, юксак маданияти ва маънавияти муҳим аҳамият касб этади.  Ўзбекистон Республикасининг янгиланган Конституциясида суд ҳокимияти мустақиллиги, судьялар дахлсизлигига доир нормалар янада такомиллаштирилганини алоҳида эътироф этиш керак. Шундан келиб чиқиб, қонунчиликка қатор ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди. Хусусан,  судьяларнинг муайян ишлар бўйича ҳисобдор бўлмаслиги ёки муайян ишнинг муҳокамасидан четлаштиришга ёки унинг ваколатларини тўхтатиб туришга, бошқа лавозимга ўтказишга фақат қонунда белгиланган тартибда ва асосларга кўра йўл қўйилиши,  ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга гувоҳ ёки гумон қилинувчи сифатида сўроқ қилиш учун чақириш тегишли судьялар малака ҳайъатининг розилиги билан амалга оширилиши шулар жумласидандир. Юқоридаги баёнлар судьялар касбий фаолиятида ташқи таъсирлардан муҳофаза қилувчи бир эмас, бир нечата ҳуқуқий омил ва механизмлар мавжудлигини кўрсатади. Биринчидан, фақат қонунга таяниш ва шахсий қарашлардан холи бўлиши керак, бу эса  касбий малака ва билим билан бир қаторда зарур кўникмаларни узлуксих шакллатириб боришни талаб  қилади. Яъни, Судьялар  одоби кодексида белгиланганидек,  судья ўз мажбуриятларини юқори профессионал даражада бажариши, иш ўз вақтида ва малакали кўриб чиқилиши учун барча чораларни кўриши лозим. Иккинчидан, суд ишларига ноқонуний аралашувлар борасида  жамоавий ҳимоя имконияти ҳам бор: суд ишларига аралашув ёки судьяга нисбатан турли шаклда босим бўлган ҳолларда Судьялар олий кенгашини хабардор қилишнинг ҳуқуқий тартибллари белгиланган. Судьялар олий кенгаши эса судьялар ҳамжамиятининг мустақил органи бўлиб, судьялар дахлсизлиги бузилишининг ва уларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятини бирон-бир тарзда аралашувдан самарали ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирлар кўриш каби масалалар фаолиятининг устувор йўланишларидан бири ҳисобланади. Юқорида айтилганидек, судья мустақиллиги – бу нафақат унинг ҳуқуқи, балки жамият олдидаги масъулияти ҳамдир. Адолат фақатгина эркин ва мустақил суд орқали таъминланади. Шунинг учун ҳар бир судья ўз фаолиятида ташқи таъсирларга қарши қатъий позицияда туриб, қонун ва виждонга асосланган ҳолда  фаолият юритиши шарт. Юлдуз Фозилова, Тошкент туманлараро иқтисодий суди судьяси

18 Июнь 2025 248
Нажмите на кнопку ниже, чтобы прослушать текст Powered by GSpeech