Янгиликлар
Кенгаш раиси тингловчилар билан очиқ мулоқот ўтказди
Судьялар олий кенгаши раиси Холмўмин Ёдгоров Кенгаш ҳузуридаги Судьялар олий мактаби тингловчилари билан очиқ мулоқот ўтказди. Кенгаш аъзолари, Судьялар олий мактаби раҳбарияти, профессор-ўқитувчилар иштирокида ўтган тадбирда Судьялик лавозимига номзодларни тайёрлаш курси тингловчиларининг якуний назорат имтиҳонлари натижаси таҳлил қилинди, олдинда турган амалиёт, унинг самарадорлигини оширишга доир масалалар хусусида сўз юритилди. Айтилдики, мамлакатимизда изчил амалга оширилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари натижасида судьялар корпусини шакллантиришнинг янги тизими жорий этилди. Янги тизим – янги талаблар, демакдир. Судьялар корпусини шакллантиришда Судьялар олий мактабининг ҳиссаси ортиб бормоқда. Зеро, ушбу даргоҳ судьялик лавозимига номзодларни тайёрлаш, судьялар ва суд аппарати ходимларини қайта тайёрлаш ҳамда уларнинг малакасини ошириш учун масъул бўлган давлат таълим ва илмий-тадқиқот муассасаси ҳисобланади. Судьялик лавозимига номзодларни тайёрлаш курсига қабул қилинганлар асосий иш жойидаги лавозими бутун ўқиш давомида сақланган ҳолда давлат гранди асосида таълим олиши, уларга судья ёрдамчисининг бир ойлик меҳнатга ҳақ тўлаш фонди миқдорида стипендия тўлаб борилиши каби тартиблар суд тизимига берилаётган алоҳида эътиборнинг намунасидир. Бундай имкониятни имтиёз эмас, масъулият деб тушунмоқ лозим. Чунки, жорий тартиблар тингловчиларда судлар ишини ташкил этиш, касбий этика, ишчанлик мулоқоти ва вақтни бошқариш кўникмалари ҳамда креатив салоҳиятни шакллантиришга қаратилган чоралар бўлиб, уларнинг натижалари ўқув йили якунида ҳар бир битирувчида ўз ифодасини топиши керак. Бироқ амалиётда бу борада айрим муаммолар юзага келаётганидан кўз юмиб бўлмайди. Муайян камчиликлар баъзи тингловчиларнинг таълимга бўлган муносабати масаласида саволлар туғдирса, ўқув жараёнига инновацион педагогик ва ахборот-коммуникация технологиялардан фойдаланган ҳолда асосланган қарорлар қабул қилиш кўникмаларини ривожлантиришга қаратилган интерфаол ўқитиш услубларини жорий этиш ишларини янада такомиллаштиришни ҳам тақазо этмоқда. Шундан келиб чиқиб, очиқ мулоқотда судьянинг махсус либоси (мантия) енгил бўлгани билан залвори оғир экани, ушбу таълим даргоҳидаги таҳсил судьялик лавозими учун кафолат эмаслиги алоҳида таъкидланди. Қўшимча қилиндики, бенуқсон обрў-эътибор, ҳалоллик, лаёқатлилик, етарли ҳаётий тажрибага эгалик – судьялик лавозимига танлаш ва тайинлашнинг асосий мезонлари сирасига киради. Бундай талаб ҳар бир тингловчи касбий салоҳиятидан ташқари юксак маданияти, маънавияти ва одоб-ахлоқи билан ажралиб туриши лозим эканини кўрсатади. Якунда тингловчиларнинг стажировка ўташининг сифат жиҳатдан янада яхшилаш учун қўшимча чоралар кўриш, хусусан, амалиётнинг ўқув жараёни билан узвий боғлиқлигини таъминлаш зарурияти ҳам алоҳида қайд этиб ўтилди.
Суд тизимида манфаатлар тўқнашуви: зарурият ва аниқлик эҳтиёжи
Коррупция ва турли суиистеъмолчиликларга қарши курашиш манфаатлар тўқнашувини ҳуқуқий тартибга солиш эҳтиёжини юзага келтирди. Чунки, жамиятда манфаатлар тўқнашуви – коррупциянинг хос белгиларидан бири сифатида қабул қилина бошланди. Шундан келиб чиқилса, суд тизимида манфаатлар тўқнашуви ва коррупциянинг олдини олиш – нафақат жамиятда ижтимоий адолатни таъминлаш, балки суд ҳокимияти мустақиллигини таъминлаш учун ҳам жуда муҳим экани янада ойдинлашади. Қонунда манфаатлар тўқнашуви тушунчаси мавжуд, яъни: “шахснинг шахсий (бевосита ёки билвосита) манфаатдорлиги унинг ўз лавозим ёки хизмат мажбуриятларини лозим даражада бажаришига таъсир кўрсатаётган ёхуд таъсир кўрсатиши мумкин бўлган вазият”. Бу ижтимоий ҳуқуқий мажбуриятлар ва қонун қўлланиладиган субъектларнинг шахсий манфаатлари ўртасидаги зиддиятдир. Шахсий манфаатларининг хизмат вазифаларини бажаришдаги таъсири эса ўз-ўзидан фуқаролар, шунингдек давлат ва жамият манфаатларига зарар етказилишига олиб келиши эҳтимоли жуда юқори. Манфаатлар тўқнашуви ва коррупция ўзаро боғлиқ, кўп ҳолларда коррупция манфаатлар тўқнашувидан юзага келади. Судьянинг касбий фаолияти низоли ишларни кўриш ва қонуний ҳал қилишга қаратилган. Шунга кўра, судья учун манфаатлар тўқнашуви унинг муайян ишни кўриб чиқиши доирасида вужудга келиши мумкин. Миллий қонунчилигимизда манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ муносабатлар тартибга солинди, асосий принциплар белгилаб олинди. Шунингдек, манфаатлар тўқнашувини олдини олиш, аниқлаш ва тартибга солишга доир қоидалар мустаҳкамланди. Бундан ташқари, бу борадаги қонунчиликни бузганлик учун жавобгарлик ҳам белгиланди. Бироқ, суд амалиётида манфаатлар тўқнашувини тартибга солиш соҳасида айрим қийинчиликлар юзага келиши мумкинлиги ҳам эътибордан четда қолмаслиги керак. Масалан, процессуал қонунчиликда рад қилиш масаласи. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси “Судлар тўғрисида”ги Қонунининг 62-моддасида судья фаолияти мобайнида “Судьялар одоби кодекси” талабларига риоя этиши, суднинг беғаразлиги, холислиги ва адолатлилигига шубҳа туғдириши мумкин бўлган ҳар қандай хатти-ҳаракатдан ўзини тийиши, манфаатлар тўқнашуви юзага келган тақдирда ўзини ўзи рад қилиши ва суд процесси иштирокчиларини хабардор қилиши шартлиги кўрсатилган. “Судьялар одоби кодекси”нинг 6-моддасида ҳам судья шахсий манфаатлари йўлида хизмат ваколатларини суиистеъмол қилмаслиги ва манфаатлар тўқнашувига йўл қўймаслиги шартлиги мустаҳкамланган. Ўзбекистон процессуал қонунчилигида манфаатлар тўқнашувини қўллаш асослари ва аниқ мезонлари белгиланмаган бўлиб, ҳуқуқни қўлловчининг ўзига манфаатлар тўқнашуви масаласини бевосита ҳал қилиш вазифасини юклайди. Бу эса судья фаолиятида манфаатлар тўқнашуви мавжуд ёки мавжуд эмаслиги ҳақидаги масалага турли хил ёндашувларни келтириб чиқаради. Шунга кўра, манфаатлар тўқнашувининг мавжудлигини аниқлаш ҳар бир судда кўриб чиқилаётган муайян ишнинг таҳлилига боғлиқ бўлиб қолади. Судья манфаатлар тўқнашуви мавжудлиги, унга оид маълумотларни процесс иштирокчиларига ўзи ошкор қилиши керак. Бундай ҳаракати билан судья нафақат манфаатлар тўқнашувининг олдини олади, балки фуқаролар ва ташкилотларнинг суд ҳокимиятига бўлган ишончини ҳам оширади. Aгар судьяда бирон-бир вазиятда манфаатлар тўқнашуви мавжудлиги ёки йўқлигига шубҳа туғилса, у Судьялар одоб комиссиясига тўғридан тўғри сўров юборишга ҳақли. Мазкур комиссиянинг хулосалари тавсия характерига эга бўлиб, охирги сўз барибир судьянинг ўзида қолади. Судлар фаолиятида манфаатлар тўқнашувини аниқлаш барча ҳолатларни жиддий текширишни талаб қиладиган мураккаб масала. Манфаатлар тўқнашувини аниқлаш икки мезонга асосланади: субъектив холислик ва объектив холислик. Судья иккинчисига эътибор қаратиши керак. Судьянинг муайян иш бўйича манфаатлар тўқнашуви бор-йўқлиги ҳақидаги ички ишончи бўлган субъектив холисликдан фарқли равишда, объектив холислик “худди шундай вазиятга бегонанинг қарашидир”. Aммо, бу нуқтаи назарнинг объективлигини таъминлаш қанчалик осон? Бу жараён айрим иштирокчиларга вазиятга таъсир қилиш имкониятини бермайдими? Шундай ҳолатлар бўлиши мумкинки, вазият муайян иш юритишнинг адолатлилигини хавф остига қўяди. Шу нуқтаи назардан – судья фаолиятидаги манфаатлар тўқнашувининг қонуний асосларини ишлаб чиқишга эҳтиёж бор. Бунда судьянинг одил судловни амалга оширишга доир ваколатларидан ташқари расмий ва бошқарув вазифаларини ҳал этишда шахсий манфаатлари таъсир кўрсатиши мумкин бўлган (эҳтимолий манфаатлар тўқнашуви) ёки таъсир қилган (ҳақиқий манфаатлар тўқнашуви) ҳолатларни ҳам белгилаш керак. Шунга кўра, судда манфаатлар тўқнашуви вужудга келиши мумкин бўлган вазиятлар таҳлилий ўрганилиб, лозим тавсиялар ишлаб чиқиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Хусусан, судьянинг одил судловни амалга ошириши жараёнида манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ зиддият вужудга келиши, бундай ҳолат нафақат мулкий, балки номулкий характерга касб этиши (масалан, судья муайян иш бўйича тарафлардан бири билан оилавий ёки дўстона муносабатларга эга экани) каби вазиятлар эътибордан соқит қилинмаслиги лозим. Чунки, бундай ҳолатни процесс иштирокчиларидан бирортаси билан шахсий танишуви факти билан тасдиқлаб бўлмайди. Шунингдек, мавҳум, асоссиз тахминлар ҳам судьянинг манфаатлар тўқнашувини тасдиқлай олмайди. Фақат манфаатлар тўқнашувининг ташқи белгилари мавжуд бўлса (судьянинг ички ишончи бошқача бўлса ҳам) манфаатлар тўқнашуви мавжудлигини ёки йўқлигини асослашда тарафларга устунлик бериш керак. Агар манфаатлар тўқнашуви ёки унинг ташқи белгилари юзага келган тақдирда, судья бу ҳақда ишда иштирок этаётган шахсларни хабардор қилиши ёки ишни суд муҳокамасига тайёрлаш босқичидаёқ ўзини-ўзи рад этишини эълон қилиши шарт. Хорижий давлатларнинг тажрибасида манфаатлар тўқнашуви ва коррупцияга қарши курашишда турли хил ва самарали механизмлар мавжуд, бироқ уларнинг барчасининг асосий мақсади — суд тизимида адолат ва шаффофликни таъминлаш, коррупциянинг олдини олиш ва аҳоли ишончини таъминлашдир. Хулоса қилиб айтганда, коррупция ва манфаатлар тўқнашуви ўртасидаги боғлиқнинг ўзи суд тизимида бундай иллатга қарши курашиш самарадорлигиги ошириш, бунинг учун ҳуқуқий асослаларни янада такомиллаштиришни тақазо этади. Отабек Мирзамаҳмудов, Судьялар олий кенгаши судьяси Манба: Uza.uz
Саккиз нафар судья ваколати муддати даврига қайта тайинланди
Судьялар олий кенгаши ва Судьялар олий малака ҳайъатининг қўшма йиғилиши бўлиб ўтди. Кун тартибидаги бир қанча масалалар қатори айрим судьяларни очиқ танлов ва муқобиллик асосида ваколати муддати даврига қайта тайинлаш масаласи ҳам кўриб чиқилди. Қабул қилинган қарорларга кўра: Имомов Бобир Тойирович – судьялик ваколати муддати даврининг беш йил муддатига Навоий вилояти жиноят ишлари бўйича Кармана туман судининг раиси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Навоий вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси лавозимидан озод қилинди; Рахматов Фаррухжон Эркинович – судьялик ваколати муддати даврига Фарғона вилояти жиноят ишлари бўйича Фарғона шаҳар судининг судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Самарқанд вилояти фуқаролик ишлари бўйича Каттақўрғон туманлараро судининг судьяси лавозимидан озод қилинди; Худаяров Шухрат Тўйчиевич – судьялик ваколати муддати даврига Наманган вилояти жиноят ишлари бўйича Наманган шаҳар судининг судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Жиззах вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси лавозимидан озод қилинди; Абдураимов Хусниддин Камолдинович – судьялик ваколати муддати даврига Андижон вилояти Андижон туманлараро иқтисодий судининг судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Андижон вилояти Избоскан туманлараро иқтисодий судининг судьяси лавозимидан озод қилинди; Давлатов Баходир Худайберганович – судьялик ваколати муддати даврининг беш йил муддатига Хоразм вилояти Урганч туманлараро иқтисодий судининг раиси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Хоразм вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси лавозимидан озод қилинди; Қазақов Махмуд Баҳодирович – судьялик ваколати муддати даврига Хоразм вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Хоразм вилояти Урганч туманлараро иқтисодий судининг судьяси лавозимидан озод қилинди; Бобоназаров Музаффар Абдушарипович – судьялик ваколати муддати даврига Хоразм вилояти Урганч туманлараро иқтисодий судининг судьяси лавозимига қайта тайинланди ва шу муносабат билан Хоразм вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси лавозимидан озод қилинди. Шунингдек: Каримов Жаҳонгир Абдужалилович – судьялик ваколати муддати даврига Навоий вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси лавозимига қайта тайинланди.
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190