Янгиликлар
Қонунлар ва суд мустақиллиги ҳурмат қилингандагина жамиятда адолат барқарор бўлади
Суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг ҳозирги босқичида суд мустақиллиги, судьялар дахлсизлигини таъминлашнинг ҳуқуқий асосини янада такомиллаштиришга алоҳида эътибор берилаётир. Бу борада судьялик лавозимига тайёрлашдан тортиб, уларни танлаш ва тайинлашга оид мутлақо янги тизим жорий этилди. Жумладан, алоҳида конституцион орган – Судьялар олий кенгашининг ташкил этилиши мустақил судьялар корпусини шакллантириш борасида муҳим қадам бўлди. Судьяларнинг ташқи аралашувсиз, фақат қонун талабларига қатъий риоя этган ҳолда фаолият кўрсатиши учун амалда шароит яратилди. Давлатимиз раҳбари мамлакатимиз мустақиллигининг ўттиз бир йиллигига бағишланган тантанали байрам табригида “Янги Ўзбекистон ҳамма учун адолатни сўзсиз таъминлаш имкониятини берадиган ҳамда фуқаролари ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун олдида тенг бўлган давлатдир”, деб қайд этганлари жамиятда адолатни таъминлашга масъул бўлган судлар зиммасига катта масъулият юклайди. Шунингдек, Президентимиз суд тизими мустақил бўлмас экан, жамиятимизда ривожланиш бўлмаслигини, суд идорасига иши тушган ҳар бир шахс ушбу даргоҳда қонун ва адолат устувор эканига ишонч ҳосил қилиши лозимлигини қайд этиш билан бирга, бунга эришиш учун амалга оширилиши лозим вазифаларни, хусусан, биринчидан, Янги Ўзбекистонда ҳар қандай баҳсли масалага адолатли ечим фақат одил суд томонидан топилиши; иккинчидан, судьялар ишига ҳар қандай аралашув кескин жазоланиши; учинчидан, уларнинг хавотирсиз ишлаши учун барча зарур шароитлар яратилиши кераклигини ҳам кўрсатиб ўтдилар. Дарҳақиқат, баҳсли масалаларга қонуний, асосли ва адолатли ечим топиш судьядан катта масъулият, билим ва метин иродани талаб этади. Зеро, судьянинг иш бўйича қабул қиладиган қарори одамлар, инсон тақдири билан боғлиқ бўлиб, тўғри ва адолат нуқтаи назаридан қабул қилинган қарор жамият тинчлиги ва осойишталигини, инсонларнинг эркин яшаши ва меҳнат қилишини таъминлашга хизмат қилади. Аксинча, адолатдан зарра чекинган ҳолда қабул қилинган қарор - нафақат иши судда кўрилган тарафлар тақдирига, балки бутун жамият ҳаётига салбий таъсир этади. Қайд этиш жоизки, кейинги йилларда давлатимиз раҳбарининг бевосита ташаббуси ва раҳнамолигида жамиятда адолатни қарор топтириш, инсон ҳуқуқларини самарали ҳимоя қилиш борасида амалга оширилган ислоҳотлар, хусусан, судлар мустақиллигини таъминлаш, суд ишларига ҳар қандай аралашувларга барҳам бериш борасида қабул қилинган қонун ва қарорлар бугун ўз самарасини бермоқда. Буни ўз ҳақ-ҳуқуқини тиклаш борасидаги мурожаатларнинг аксарият қисми қаноатлантирилаётганида, шунингдек ноҳақ айбланган шахслар судлар томонидан оқланаётганида кўриш мумкин. Бироқ, сўнгги пайтда одил судловни амалга оширувчи судлар фаолиятига асоссиз аралашувлар, судьялар ва суд ходимларига нисбатан турли шаклларда босим ўтказиш, уларга нисбатан ҳурматсизлик кўрсатиш каби салбий ҳолатлар юз бераётганидан кўз юмолмаймиз. Ваҳоланки, “Судлар тўғрисида”ги қонуннинг 65-моддасида белгилаб қўйилганидек, “Давлат органлари ва бошқа органлар, корхоналар, муассасалар ҳамда ташкилотлар, мансабдор шахслар, фуқаролар судьяларни ҳурмат қилиши ва уларнинг мустақиллиги принципига риоя этиши шарт. Судьяга ҳурматсизлик қилиш, худди шунингдек уни очиқдан-очиқ менсимасликдан далолат берувчи хатти-ҳаракатлар қилиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади”. Ўзбекистон Республикаси номидан қабул қилинадиган суд ҳужжатларини шубҳа остига қўйиш, судьяларга нисбатан асоссиз ошкора айбловларни билдириш орқали судга босим ўтказиш, судьялар дахлсизлигига таҳдиддан бошқа нарса эмас. Кимда-ким суд қароридан норози бўлса, қонун талабига кўра апелляция ва кассация инстанция судига мурожаат қилиш тартиби мавжуд. Мазкур инстанциялар томонидан тараф томонидан берилган шикоят очиқ, ошкора суд мажлисида кўриб чиқилади, барча келтирилган важлар ўрганилиб, суд қарорларига тегишли баҳо берилади. Шунинг учун ҳам суд инстанциялари мавжуд. Яъни суд қарорига баҳони фақат ва фақат юқори суд беради. Бошқа бирон ташкилот ёки фуқаро ва мансабдор шахс ёхуд депутат суд қарорига баҳо беришга ҳақли эмас. Худди шунингдек, судьянинг ноқонуний хатти-ҳаракатига ҳам судьялар малака ҳайъати ёки Судьялар олий кенгашидан ташқари, бошқа бирон-бир жисмоний ёки юридик шахс ўзича баҳо беришга ҳақли эмас. Шунга кўра, судга иши тушган тарафлар амалдаги қонунларимизда белгилаб берилган ушбу тартибларга риоя этиши, суд қарорларидан норозилигини бошқача кўринишларда баён қилишдан тийилиши керак. Жамиятда қонун устуворлиги ва ижтимоий адолат қарор топишини истаган соғлом фикрли ҳар бир инсон, аввало, ўзини, амалдаги қонунларимизни ҳамда суд мустақиллигини ҳурмат қилиши лозим. Зеро, амалдаги қонунлар ва суд мустақиллиги ҳурмат қилинган жамиятда адолат барқарор бўлиши муқаррардир. Холмўмин Ёдгоров, Судьялар олий кенгаши раиси. ЎзА
Фаромушлик белгисими ё атайинлик аломати?
“Telegram” мессенжеридаги “Bastion” каналида судлар фаолияти, жорий этилган янги тартиблар ва унинг натижалари қатори Судьялар олий кенгаши фаолиятига тааллуқли каттагина мақола эълон қилинди. Бош устига. Ундаги фикрлар муаллифнинг (бироқ муаллиф кўрсатилмаган) шахсий мулоҳазалар эканини билдирувчи белги (“ИМХО”) қўйилгани ҳам хўб яхши, чунки, ҳар ким ўз фикрини эркин ифода этиш ҳуқуқига эга. Бироқ гап ўша ҳуқуқдан қандай ва қай мақсадда фойдаланишда бўлса, бошқа томондан, мулоҳазаларнинг қуввати қанчалик асос ва мантиққа бойлиги билан ўлчанишини ҳам эътибордан соқит қилмаслик лозим. Акс ҳолда, асоссиз ва мантиқсиз мулоҳазаларни беморнинг алаҳсирашидан фарқи қолмайди. Шу боис каналдаги мақолага (яна-да тўғрироғи, мақоланинг Судьялар олий кенгашига тааллуқли қисмига) нисбатан муносабат билдириш лозим топилдики, унда баён этилган айрим ҳолатларга ойдинлик киритишдир. Иккинчи томондан, ушбу муносабат муаллифнинг маънавий ва ҳуқуқий салоҳиятига чизги вазифасини ўтаса, ажабмас. Зеро, фикр айтиш ҳуқуқи - оғизга келганни қайтармай гапиравериш имтиёзини бермайди. Иддаони қаранг. Муаллифга кўра, Судьялар олий кенгаши вақти-вақти билан қанча судья интизомий жазога тортилгани, қанчасининг ваколатлари муддатидан илгари тугатилгани ҳақида бонг уриб, бу билан гўёки “яхши ишлаётгани”ни кўрсатмоқчи экан, ваҳоланки, қонунни бузгани ёки ваколатини суиистеъмол қилгани ортидан ишдан олинган судьялар учун Кенгаш ҳам айбдор бўлиши керак, чунки, уларни айнан шу орган ишга тайинлайди. Ҳар қандай тайинлов – шахсга билдирилган ишонч. У ишончни оқлайдими-йўқми – бу алоҳида масала. Бир оиладан ҳам ўғри, ҳам тўғри фарзанд вояга етиши мумкин бўлгани каби ҳар бир соҳа, ҳар бир тизимда ишончни оқламайдиганлари ҳам учраб туради. Ишончни оқлай олмаган ёки фаолиятида маълум камчиликларга йўл қўйган судьяларнинг айнан Кенгаш томонидан жавобгарликка тортилиши ўз вақтида кўрилаётган чора, бу ҳақда жамоатчиликка ахборот бериб борилиши эса “ўзини яхши ишлаётган” қилиб кўрсатиш эмас, балки Судьялар олий кенгаши фаолиятидаги очиқлик принципининг амалдаги ифодаси ҳисобланади. Муаллифнинг фикрига қўшиладиган бўлинса, ишончни оқламаган депутат учун сайловчиларга, фирибгарлиги сабаб жиноий жавобгарликка тортилган адвокат учун унга лицензия берган ташкилотга, ишдан олинган туман ҳокими учун уни лавозимга тайинлаган вилоят ҳокимига (ва ҳоказо, ҳоказо...) таъна қилиш нечоғли мантиқдан бўлади?! Кенгаш ҳузуридаги Судьялар олий мактаби битирувчиларини “брак кадр”лар деб, уларни очиқ танлов ва муқобиллик асосида судьялик лавозимига тайинланишдаги шаффофликни очиқдан-очиқ шубҳа остига олиниши, узрку-я, ноинсофликдан бошқа нарса эмас. Рост-да, тайинловларга оид барча жараёнлар очиқ ва шаффоф ўтаётгани, уларда жамоатчилик вакиллари, хусусан, оммавий ахборот воситалари ходимлари ва блогерлар мунтазам иштирок этиб, бу ҳақда тўғридан тўғри ахборот бериб борилаётганини кўрмаслик ё билмаслик учун одам ё кўр, ёки кар бўлиши керак. Яқинда ўтган тайинловга оид очиқ танловда ҳатто халқаро ташкилот эксперти ҳам кузатувчи сифатида қатнашиб, илиқ фикрлар билдирдики, бу наинки Кенгаш фаолияти, балки ўтказилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотларига берилган холис баҳодир. Иккинчидан, Кенгаш ҳузуридаги Судьялар олий мактабининг юздан ортиқ битирувчилари илк бор судьялик лавозимига тайинланган бўлса, кўз тегмасин, уларнинг бирортаси шу пайтгача интизомий жазога тортилгани йўқ. Шундай экан, муаллиф “брак кадр”ларни ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлардан ҳайдалиб, айни пайтда қайсидир адвокатлик фирмаси ёки бюросига илиниб олиб, вақти-вақти билан “Bastion” орқали тизимга кесак отиб юрганлар орасидан излаши керакдай. Суд-ҳуқуқ ислоҳотлари жараёнларини кузатиб, юз бераётган ўзгаришлардан теран хулоса чиқара оладиган инсон “ваколатлари муддатидан илгари тугатилаётган судьялар сони ортиб бораётгани”ни уларни шу лавозимга тайинлайдиган ваколатли орган фаолиятидаги камчиликдан кўра, уларга қўйилаётган жиддий талабларнинг натижаси, деб тушунади. Қонун билан Кенгашга судьялар фаолиятини ташкилий ўрганиш учун ваколати берилганини уларнинг фаолиятига таъсир ўтказиш воситаси, дея талқин қилиниши ҳам ислоҳотларни моҳиятини тушунмаслик, тизимдаги тартибларни билмасликнинг ўзгинаси ҳисобланади. Чунки, Судьялар олий кенгаши суд мустақиллигининг муҳим кафолати ўлароқ ташкил этилган конституциявий орган бўлиб, асосий фаолияти суд ҳокимиятининг мустақиллиги конституциявий принципига риоя этилишини таъминлашга кўмаклашишдан иборатдир. Шундай экан, судьялар фаолиятини ўрганиш ваколатини Кенгашдан бошқа органда бўлиши курак тугул, тувакда турмай-ку?! Қолаверса, Кенгаш коллегиал орган, бунда ҳар бир қарор битта шахс томонидан эмас, унинг (Кенгашнинг) 21 нафар аъзоси (уларнинг 7 нафари жамоатчилик асосида ишлайди) овози билан қабул қилинади. Шунинг ўзи муаллифнинг “кимгадир ёқмай қолган судья”га нисбатан қандайдир жазо чорасини кўриш имконияти Кенгашда каттароқ, деган мазмундаги гаплари ҳақиқатдан йироқ эканини кўрсатади. Шу ўринда қайд этиб ўтиш жоиз, айрим судларда иш юкламалари кўп, бундан Кенгаш бехабар деганлар янглишади. Аксинча, бохабарлиги боис изчил ўрганиб, таҳлил қилиб, керакли чора-тадбирлар кўрилмоқда, яна бир қўшимчаки, судьяларнинг иш юкламаларидан келиб чиқиб, уларга қўшимча рейтинг балл бериш амалиёти жорий этилган (айтганча, судьялар фаолиятини баҳолаш электрон рейтинг тизими, шунга қараб судьяларни рағбатлантириш, юқори вазифага тайинлаш, уларнинг касбига лойиқлиги бўйича психологик тестдан ўтказиш каби амалиётлар ҳам янгилик бўлиб, улар жорий этилганига ҳали кўп бўлгани йўқ). Буям уларнинг меҳнати ва заҳматига бўлган эътибор. Кези келган экан, яна бир рағбат - “Ибратли судья” мукофоти ҳам айнан юқори рейтинг баллга эга судьяларга топширилишини қайд этиш ортиқча бўлмас. Муаллифнинг “Судлар тўғрисида”ги қонуннинг 64-моддасига зид равишда ўта оғир жиноят содир этмаган тизимнинг собиқ вакилларига нисбатан ҳам “қамоққа олиш” эҳтиёт чораси қўлланилаётганига оид фикрларга муносабат билдириш Кенгаш ваколатига кирмайди. Бу тергов органлари ваколатига доир масала бўлиб, фақат айтишимиз мумкинки, жиноят ишида ҳар бир ҳолат ҳиссиёт ёки калта қарич билан эмас, қонун тарозига солиниб, аниқ далил ва мантиқ тошлари билан ўлчанади. Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати
Анча гаплар йиғилиб қолган экан...
Бугун Тошкентда ҳуқуқий мавзуга ихтисослашган ОАВ вакиллари ва блогерлар, шунингдек, вилоят ва унга тенглаштирилган судларнинг матбуот котиблари учун ўқув-машғулотлар бошланди. Судьялар олий кенгаши ва Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги (АОКА) ҳамкорлигида ташкил этилган ушбу тадбир ҳисоб бўйича иккинчиси ҳисобланади. Ўтган йил ҳам ҳар икки орган ҳамкорлигида шундай ўқув-машғулотлари ўтказилган, якунда 45 нафар журналист ва блогерга сертификат ва ҳуқуқий қўлланма тақдим этилганди. Бу галги тадбирнинг ўтган йилгисидан фарқи шундаки, унга вилоят ва унга тенглаштирилган судларнинг матбуот котиблари ҳам жалб этилди. Зеро, ўқув-машғулотлардан пировард мақсад журналист ва блогерларнинг касбий малакасини оширишга кўмаклашишдан ташқари суд тизими фаолиятида очиқлик ва шаффофликни янада таъминлаш экан, бу жараёнда матбуот котибларининг ўрни катта. Яъниким, очиқлик ва шаффофлик эса биринчи навбатда матбуот хизматлари орқали таъминланади. Қисқача айтсак, матбуот хизматлари ташкилот ёки давлат органларининг юзи ҳисобланади. Бугун суд тизимида бўлаётган ўзгаришлар, амалга оширилаётган ислоҳотлар жамоатчилик, хусусан, оммавий ахборот воситалари ва блогерлар билан ишлашда матбуот котиблари зиммасига янги талаблар, янги вазифалар қўймоқда. Тадбирда таъкид этилдики, “Ахборот асри” деб аталмиш бугунги даврда ахборотнинг аҳамиятини баҳолашнинг ҳожати йўқ. Шу маънода давлат ва жамият ҳаётининг деярли барча жабҳаларида ахборот олиш имкониятини таъминлашга қўйилаётган талаблар бугунги очиқлик сиёсатининг энг устувор йўналишларидан биридир. Шунингдек, жамиятнинг ҳуқуқий маданиятини шакллантиришда суд ҳокимиятининг оммавий ахборот воситалари билан фаол ҳамкорлигининг аҳамияти беқиёс. Бунинг учун журналистлар, блогерлар ва матбуот котибларининг ўзлари, аввало, суд тизими тўғрисида кенг тасаввурга эга бўлиши, бу борадаги қонунчиликдан яхши хабардор бўлиши талаб этилади. Шундан келиб чиқиб, ўқув-машғулотларида судлар фаолиятини ёритишнинг ўзига хос қирралари, айниқса, инсон шаъни ва қадр қиммати, шахсий ҳаётга оид маълумотларни ошкор қилишга доир қонун ҳужжатларидаги белгиланган тартибларга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Энг муҳими, судлар фаолиятида очиқлик ва шафофликни таъминлаш жараёнидаги ахборот алмашинувида, яъни оммавий ахборот воситалари билан ҳамкорликда очиқлик, холислик ва ишончлилик асосий мезон бўлиши керак. ...Бугун судлар фаолияти ҳақида оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқларда чиқишлар кам эмас. Шу боис ҳам ўқув-машғулотлари баҳс-мунозараларга бой тарзда ўтиши башорат қилинганди. Шундай бўлди ҳам. Машғулотларнинг бошланишидаги озроқ расмиятчиликни айтмаганда, қуруқ маърузабозлик, сунъий лутфлар кузатилмади ҳисоб. Журналист ва болгерларнинг суд тизими вакилларига айтадиган гаплари анча-мунча тўпланиб қолган экан. Уларга жавоб бериш асносида ижтимоий тармоқлардаги кўпгина чиқишларни умумлаштириб, уларнинг ҳуқуқий қуввати ҳам муҳокама этилдики, бу ҳар икки тараф учун ҳам фойдадан холи бўлмади. Эртадан кейин ўқув-машғулотлар давом эттирилади. Бевосита ва билвосита (онлайн) ўтаётган ўқув-машғулотларида 70 нафардан ортиқ журналист ва блогерлар ҳамда матбуот котиблари иштирок этмоқда.
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190