Янгиликлар
Судьялар ҳамжамиятининг икки вакиласи АҚШда бўлиб ўтган халқаро тадбирда иштирок этди
Маълумот яширилгани йўқ, аммо ҳолат изоҳ талаб қилади
Иқтисодий ишлар бўйича судлар судьялари кенгашиб олди
Тўққиз нафар судьянинг иш жойи ўзгарди
Холисликнинг ҳикмати кўп...
Ушбу воқелик “суд қароридан сўнг муҳтож оилага уй-жой берилди” мазмунидаги одатий гаплар билан баён қилинса, масала моҳияти тугал очилмайди. Бундай усул хўп айтилса-да, кўпинча у қулоқдан кириб, бунисидан чиқиб кетаётган Холисликнинг маъноси-ю ҳикмати ҳамда амалдаги ифодаси ҳақида мухтасар мулоҳаза юритиш имкониятини чеклаб қўяди. Чунки, “Yuristkadr” каналида эълон қилинган қисқагина хабарда атрофдагиларга беғараз, чин дилдан, самимий яхшилик қиладиганларга бежиз айни сифат берилмаслиги ва унинг (холисликнинг) амалдаги натижасини ҳам яққол кўриш мумкин. ...Тошпўлатовлар ижтимоий ҳимояга муҳтож оила. Ота - ногирон, фарзанд бемор, бундай вазиятдаги онанинг ҳолатини тасаввур қилиш қийинмас. Устига устак, оила узоқ йиллардан бери ётоқхонада яшайди. Катта умидлар билан туман ҳокимлигига мурожаат қилишганди, турар-жой ажратиш ва рўйхатга олишни сўраб, бироқ кутилган натижа бўлмади: мурожаат рад қилинди. Шундай пайтда кўпчиликнинг хаёлига келадиган гап шундай: “қани, битта холис одам бўлсаю...”. Холислар топилди: “Yuristkadr” адвокатлари томонидан оилага бепул юридик ёрдам кўрсатишга қарор қилиниб, туман ҳокимлигига нисбатан туманлараро маъмурий судига ариза киритдилар: “Иш холис кўрилса, ютамиз!” Судга киритилган ариза судья О. Ҳакимов чекига тушди. Ва холис кўрилиши натижасида адолатли, қонуний ва асосли қарор қабул қилинди: ҳокимликнинг ҳаракатлари ғайриқонуний деб топилиб, Тошпўлатовлар оиласини турар-жой учун рўйхатга киритиш мажбурияти юклатилди. Шу ўринда “Нима, судлар бошқа ишларни холис кўрмайдими?” дейишга бироз шошмайсиз. Судда тарафлар низолашар экан, ютқазган томон суд қароридан норози бўлиши, юқори суд инстанцияларига шикоят киритиши табиий. Эътиборлиси, уларнинг аксариятида шундай гаплар учрайди: судья холислик қилмади, ишни бир томонлама кўрди ва ҳоказо, ҳоказо... Беш бармоқ барбар эмас, тўғри, қуйи суд қарорлари юқори суд инстанцияларида бекор бўлиши ёки ўзгариши эҳтимоли инкор қилинмайди. Бироқ бу - уларнинг ҳаммаси суднинг нохолислиги оқибати, дегани ҳам эмас. Суд қарорларининг юқори суд инстанцияларида ўзгариши ёки бекор бўлишининг асослари кўп, бироқ ҳозир гап бунда эмас. Масала судда ютқазган томоннинг суд қарорига холис назар билан қарашига ҳам боғлиқдай. Туман ҳокимлиги суд қарорига нисбатан шикоят қилмади, балки ижро учун қабул қилгани - яна бир холисдан дарак. Мана, натижаси: куни кеча Тошпўлатовлар оиласига икки хонали уй берилибди. Буни мамнуният билан каналда эълон қилган “Yuristkadr” маъмури судьяга алоҳида ташаккур айтибди. Адвокатларнинг нияти холис эди – бепул хизмат кўрсатилди. Судья ишни холис кўрди: ҳокимликка мажбурият юклатилди. Ҳокимлик ҳам масалага холис нигоҳ билан қаради - яқиндаги умидсизликнинг берк кўчасига кириб қолган оиланинг энди бошпанаси бор. Холисликнинг ҳикмати шу эмасми? Энг муҳими, буларнинг замирида иш бўйича тарафлардан бирининг судга ишончи, иккинчисининг ҳурмати ётибди.
Расмий ахборот (ва унга икки оғиз илова)
“Эзгулик” жамияти раисининг ижтимоий тармоқда эълон қилган жиноят ишлари бўйича Оҳангарон туман судидаги ҳолат бўйича хизмат текшируви тайинланди. Тошкент вилоят суди судьялари малака ҳайъати томонидан ўтказиладиган хизмат текшируви натижаси юзасидан қўшимча ахборот берилади. Шу билан мазкур ахборотга нуқта қўйиш мумкин эди. Бироқ тармоқдаги бошқа каналлар ҳам юқоридаги нордон писанда ва тагдор қочиримларга тўла хабарни мамнуният билан кўчириб босиши натижасида юзага келган муҳокамалар икки оғиз қўшимча изоҳга эҳтиёж пайдо қилмоқда. Албатта, ҳар ким ўз фикрини эркин билдириш ҳуқуқига эга. Танқидлар ҳам бош устига, бироқ эркин фикр айтишда усул ва оҳангнинг меъёри ҳам бўлиш керак. Муаллиф судьянинг мантиясиз суд мажлиси ўтказганига билдирилган эътироздан сўнг жараён рисоладагидек қайта ўтказилганини “қабиҳлик” деб баҳолабди. Буниси энди жуда ортиқча. Унда ҳақорат учқунлари ҳам борки, муаллиф ҳолатга баҳо беришда яхшигина ҳаяжонланган кўринади. Бунинг сабаби ҳам бордай: “Эзгулик”нинг бир вакили суд жараёнида маҳкумлардан бирининг ҳимояси учун ҳозир бўлганди. Бироқ унинг судга киритган илтимосномаси ваколатли шахс томонидан берилмагани сабаб рад қилинган. Қармоқ кўтариб дарёга борган одамнинг балиқсиз қайтиши ёқимсиз бўлганидек, алоҳида тайёргарлик билан судга келган шахснинг муроди ҳосил бўлмаслиги ҳам шундай. Балиқчи аламини қармоғидан олмайди, муаллиф эса аламини қаламидан кўпроқ олган кўринадики, у тарқатган ахборотда холислик мувозанати бузилгани кўриниб турибди. Холисликдан чекинилган жойда самимиятга ҳам путур етиб, адоват кучайиши мумкин. Адоват билан эса адолатни англаш қийин: барибир нимадир камдек туюлаверади, кўринаверади... Ҳолат юзасидан хизмат текшируви тайинлангани (унинг натижасига қараб) тегишли шахсларнинг хатти-ҳаракатларига ҳуқуқий баҳо берилиши эҳтимоли юзага келаётганини англатади. Ахборотга илова тарзида ёзилаётган ушбу мулоҳазалар масаланинг ҳуқуқий эмас, маънавий-ахлоқий жиҳатига боғлиқ. Зотан, ҳусн – тўйда, одоб кунда керак. Судьялар олий кенгаши матбуот хизимати
“Xo‘p”даги шов-шувга озроқ чизги, кенгроқ изоҳ
“You Tube” ижтимоий тармоғидаги “Xo‘p” подкастининг (муаллифи Расул Кушербаев) 4 октябрь сони яхшигина шов-шув бўлди. Чунки, унда (бир қарашда) кўз кўриб, қулоқ эшитмаган воқеалар тилга олинади, тасаввурга сиғмас ҳолатлар хусусида сўз кетади. Яъниким, бухоролик Бобомурод Ҳамдамов тўққиз марта ноқонуний равишда руҳий-асаб касалхонасига жойлаштирилган, унга нисбатан гўёки сохта ҳужжатлар асосида ноқонуний суд мажлислари ўтказилган, бечоранинг бор-йўқ айби собиқ қайинакаси билан аччиқ устида телефонда уришиб-сўкишиб қолгани эди, холос. Мулоқот жараёнида муаллиф ҳамсуҳбатининг шу мазмундаги гапларидан “шокка тушганини” яширмайди, шунинг таъсирида соғлиқни сақлаш, ички ишлар тизимлари қатори суд идораларига ҳам яхшигина писанда ва иддаолар қилинади. Уларнинг (судга тааллуқли қисмига) ойдинлик киритиш зарурияти борки, акс ҳолда, подкаст меҳмонининг ҳақиқатга тўғри келмайдиган кўп иддаоларига бошқалар ҳам лаққа ишониши мумкин. 1 Фуқаро Б. Ҳамдамов ўзига нисбатан Жиноят кодексининг 140-моддаси (ҳақорат қилиш) билан жиноят иши қўзғатилганидан кейингина илгари ҳақорат қилиш ва майда безориликда айбланиб, маъмурий жавобгарликка тортилганини билганини очиқ иддао қилади. Ростдан шундайми? У 2020 йилнинг 12 декабрь куни кечки пайт (эндиликда собиқ) турмуш ўртоғининг ота уйига келиб, жанжал кўтаради, хонадон аъзоларини куракда турмайдиган сўзлар билан ҳақорат қилади. Орадан ўн икки кун ўтиб, яъни 24 декабрь куни тунги вақтда уяли телефон ва “telegram” ижтимоий тармоғи орқали собиқ қайинакасига шаъни ва қадр-қимматини камситувчи хабарлар жўнатади. Бунинг оқибати унинг суд қарори билан 10 сутка маъмурий қамоқ жазо олиши билан якунланади (5 январь, 2021 йил). Маъмурий қамоқ жазосини ўтаган одам гўёки шундай жазога тортилганини билмаслиги соғлом ақлга тўғри келмайди. Кўринадики, Б. Ҳамдамов собиқ қайинакаси билан телефонда шунчаки тортишиб қолгани учунгина оёғини ерга теккизмай қамаб қўйилгани йўқ. Бир эмас, икки марта одоб чегарасидан жиддий чиққани учун жавобгарликка тортилган. 2 Унинг жиноий жавобгарликка тортилганига келсак. Мазкур жараёнда ҳам ғайриоддийлик йўқ. У маъмурий қамоқ жазосини ўтаб чиққанидан уч кун ўтиб, (2022 йилнинг 7 ва 8 февраль кунлари) яна собиқ қайинакасига қўнғироқ қилиб, ҳақорат ва таҳқирлашда давом этади. Ҳамдамовнинг бундай хатти-ҳаракати бу сафар маъмурий эмас, балки жиноий жавобгарликка тортилишига сабаб бўлади. Жиноят ишлари бўйича Ғиждувон туман судининг ҳукми билан унга Жиноят кодексининг 140-моддаси 1-қисмида (Ҳақорат қилиш, яъни шахснинг шаъни ва қадр-қимматини беодоблик билан қасддан таҳқирлаш) назарда тутилган жиноят содир этганликда айбдор деб топилиб, иш ҳақининг 20 фоизини давлат даромади ҳисобига ушлаб қолган ҳолда 1 йил ахлоқ тузатиш ишлари жазоси тайинланади (17 май, 2022 йил). Шу ўринда биринчи инстанция судида Б. Ҳамдамов айбига тўлиқ иқрор бўлгани, ҳукмга нисбатан берган апелляция шикоятида ҳам қилмишини инкор қилмагани, жабрланувчидан кечириб сўрагани билдириши баробарида содир этган жинояти ижтимоий хавфли хусусиятга эга эмаслигини инобатга олиб, жиноят ишини тугатишни сўраганини келтириб ўтиш ортиқчалик қилмайди. (22 июнь, 2021 й.) Бухоро вилоят суди апелляция инстанциясида ҳукм ўзгаришсиз қолдирилади. 3 Б. Ҳамдамов ўзига нисбатан тайинланган жазони доимий яшаш манзили ўзгаргани сабабли бошқа вилоятда ўташини сўраб, ички ишлар органига мурожаат қилгани, шунга қарамай гўёки жазони ўташ тартиб қоидалари бузиш ва жазони ўташдан қасддан бўйин товлашда айбланиб, (тайинланган ахлоқ тузатиш жазоси) озодликдан маҳрум қилишга алмаштирилганидан ҳам ёзғиради. Жиноят кодексининг 26-моддасига кўра, суд фақат суд мажлисида текширилган далилларга асосланиб ҳукм чиқаради. Суд ҳужжатидан норози тарафда шикоят қилиш ҳуқуқи мавжуд. Айни ҳолатда Ҳамдамов жазони алмаштириш ҳақидаги суд ажримига (29 сентябрь, 2021 й.) нисбатан шикоят бермагани кўринади. Орадан тўрт ой ўтиб, жиноят ишлари бўйича Қарши шаҳар судининг ажрими (1 февраль, 2022 й) билан ўталмаган озодликдан маҳрум қилиш жазосидан шартли равишда муддатидан илгари озод қилинади. 4 Подкастда Б. Ҳамдамов манзил колонияда жазо ўташ пайтида олий ўқув юртига ўқишга киргани унинг тузалиш йўлига кирганидан дарак сифатида алоҳида таъкид этилади. Бир қарашда шундай. Бироқ шартли равишда муддатидан илгари жазодан озод қилинганига қарамай собиқ қайинакаси билан яна адоватга берилиб, уяли алоқа воситаси орқали ҳақорат қилишда давом этавергани, гап орасида собиқ турмуш ўртоғининг ҳам шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлашни бас қилмагани унинг “тузалиш йўлига киргани”ни катта савол остига қўяди. Таъқиб ва ҳақоратлар сурункали тус олгач, собиқ қайинака яна тегишли органга мурожаат қилиши натижаси Б. Ҳамдамов иккинчи марта жиноий жазога тортилади: бу сафар нафақат ҳақорат, балки туҳмат қилишда ҳам айбланиб, 1 йил 2 ой муддатга озодликдан маҳрум қилинади (24 март, 2023 й). Кейин-чи? Орадан олти ой ўтиб (20 октябрь, 2023 й), Б. Ҳамдамовга нисбатан тайинланган жазонинг ўталмаган қисми яна ахлоқ тузатиш жазосига алмаштирилади. Шунга қарамай у мавжуд тартиб қоидаларини бузгани учун ахлоқ тузатиш жазоси яна озодликдан маҳрум қилишга алмаштирилади, бундан норози бўлган Б. Ҳамдамовнинг шикояти Бухоро вилоят судида кўрилиб, қаноатлантирилмайди (2024 йил, 30 июль). 5 Эслатиш ўринли: суд ҳужжатлари, тайинланган жазолар бирма-бир келтирилаётгани уларнинг қонуний ва асослиги бўйича Кенгаш хулосаси сифатида талқин қилинмаслиги керак. Суд ҳужжатлари ахборот тариқасида келтирилмоқда, мақсад воқеа ва ҳолатлар бўйича жамоатчилик кенгроқ тасаввурга эга бўлишидир, хулоса эса ҳар кимнинг ўзига тан. Қўшимча шуки, судларда Б. Ҳамдамовни мажбурий даволашга юбориш тўғрисида ишлар кўрилмаган. Унга нисбатан дастлабки тергов жараёнида амбулатор судга оид руҳий экспертиза ўтказилиб, мутахассис хулосаси олгани бор гап. Унинг ноқонуний равишда руҳий-асаб шифохонасида муайян вақт сақланганига доир важларига эса суриштирув йўли билан узил-кесил аниқлик киритилиши мумкин. 6 Подкастда Б. Ҳамдамовнинг гоҳ маъмурий, гоҳ жиноий жавобгарликка тортилишида собиқ қайинакасининг суд идорасида ишлаганининг таъсири бўлиши мумкин, деган хулоса ҳам келиб чиқади. Собиқ қайинака фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судида судья ёрдамчиси сифатида ишлагани рост. Бироқ у 2021 йилнинг июнь ойида, яъни собиқ куёви билан можаролар газак олиб кетишидан анча аввал ўз хоҳишига кўра тизимдан кетгани инобатга олинса, юқоридаги тасаввур анча мўрт экани ойдинлашади. 7 Подкастда Б. Ҳамдамов нисбатан 2022 йил 23 март куни жиноят ишлари бўйича Ғиждувон туман судида кўриб чиқилган маъмурий ҳуқуқбузарликка оид иш шубҳа остига олинади. Айтиладики, бу вақтда ҳуқуқбузар руҳий-асаб шифохонасида бўлган, иш унинг иштироксиз ўтказилгани ўз йўлига, бироқ суд қарорида гўёки унга “телефонограмма орқали судга келиши тушунтирилгани” ёзилган, ташқаридан мутлақо узилган одамга бундай шаклдаги хабарни қандай етказиш мумкин ўзи? Дарҳақиқат, саволда мантиқ бор. Мазкур ҳолатга хизмат текшируви йўли билан аниқлик киритилиши мумкин. Шундан келиб чиқиб, Кенгаш томонидан Бухоро вилоят судлари судьялари малака ҳайъатига хизмат текшируви йўли билан айни шу ҳолатга ойдинлик киритиш тавсия қилинди. 8 Собиқ куёв ва қайинака ўртасида нима бўлган ўзи? Кўпчиликнинг тили учида турган ушбу саволга изоҳ бериш бироз ноқулай, негаки, шахсий-оилавий масала тор доирада гапирилади, муҳокама қилинади. Бироқ изоҳ бермасликнинг ҳам илож йўқ, акс ҳолда, юзага келган мавҳумлик яна турли шубҳа-гумонларга сабаб бўлиши эҳтимоли мавжуд. Барча суд ҳужжатларидан Б. Ҳамдамовнинг оиласи нотинч бўлгани, эр-хотин (уларнинг бир нафар фарзанди бор) ўртасида кўп жанжаллар бўлиб келгани, ҳатто аёлига бир неча бор қўл кўтаргани, қайинаканинг уларни муросага келтиришга уринганидан наф чиқмаганини осон илғаш мумкин. Аёлнинг боласини олиб ота ҳовлисига кетиб қолгани, Ҳамдамовнинг фарзандини кўришга келгани ортидан икки ўртада келиб чиққан тушунмовчилик жанжалга, жанжаллар эса сурункали ҳақорат ва таҳқирлашга айланиб, бир оила барбод бўлишидан ташқари шу-унча ғавғоларга ҳам олиб келган, қисқаси. Албатта, унинг собиқ аёлига бир неча бор қўл кўтарганига жабрланувчининг кўрсатмаларидан бошқа холис гувоҳ йўқ. Ўзини жабрдийда сифатида кўрсатган Кушербаевнинг меҳмони отасига қўл кўтариб, тан жароҳати етказгани ортидан жиноят иши қўзғатилиб, терговга тортилгани, судда эса иш ярашув билан якунланганига доир суд ҳужжати мавжуд. Отага кўтарилган қўл аёлига ҳам кўтарилишига шубҳа кам бўлса керак. 9 Муносабат ниҳоясида ижтимоий тармоқда “сенсация” кўтарган “X o‘p” муаллифига ҳам айтадиганимиз борми? Йўқ, гапимиз йўқ. Шундоғам ҳаммаси тушунарли-ку?! Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190