Янгиликлар
Ёшлар тарбиясига эътибор – келажакка эътибордир
“...Ёш авлод тарбияси ҳамма замонларда ҳам муҳим ва долзарб бўлиб келган. Аммо биз яшаётган ХХI асрда бу масала ҳақиқатдан ҳам ҳаёт-мамот масаласига айланиб бормоқда. “Тарбия қанча мукаммал бўлса, халқ шунча бахтли яшайди” дейди донишмандлар. Тарбия мукаммал бўлиши учун эса бу масалада бўшлиқ пайдо бўлишига мутлақо йўл қўйиб бўлмайди”. Ш.М.Мирзиёев Бугун ёшлар тарбияси ва уларни илмли, омилкор фарзанд сифатида камолга етказиш борасида кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда. Жумладан, бола тарбияси билан кичик ёшидан бошлаб шуғулланиш масаласига катта эътибор қаратилиб, республика миқёсида барча шарт-шароити бор боғчалар ташкил этилиши, мактабгача ва мактаб таълими тизимида ҳамда олий таълимда амалга оширилаётган ислоҳотлар – барчаси фарзандлар тарбияси, эртанги кун учундир. Амалга оширилган ислоҳотлар ҳақида узоқ гапириш шарт эмас, чунки уларнинг натижасини барча кўриб турибди. Лекин, бугун ёшларимиз тарбиясига салбий таъсир этаётган ҳолатлар ҳам бор ва бу борада айрим мулоҳазаларни айтиш ўринлидир. Зеро, донишманд бобомиз Юсуф Хос Ҳожиб ёмон, ёмонликни ҳар куни таҳқирла, яхши, яхшиликни ҳар кун тақдирла, деб бежиз айтмаган. Барчага маълум, бугун ахборот тайёрлаш ва тарқатишга монелик йўқ. Ҳар ким турли усулда ахборот тайёрлаши ва тарқатиши мумкин. Фақат, ахборот тайёрлаш ва тарқатишда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, амалдаги қонунларимизга кўра, ҳар қандай шахс инсон ҳуқуқи ва қадр-қимматига ҳурмат билан қарашга бурчли эканлиги доим ёдимизда бўлмоғи даркор. Ҳар қандай ахборот тарқатувчи тарқатаётган маълумоти учун жавобгарликни ўз бўйнига олиши, шунингдек, ушбу материали ўқирман ёки кўрарманга нима бериши юзасидан ўз виждони олдида жавоб бериши лозим. Оммага етказилаётган ахборотнинг сифати, нимага қаратилгани, яъни, ғояси уни тайёрловчининг билими, дунёқараши, интилиши ва маънавияти билан чамбарчас боғлиқ эканлиги ҳеч кимга сир эмас. Афсуслар бўлсинким, бугун интернет тармоқлари орқали тарқатилаётган хабарларнинг барчасини ҳам инсоният учун маълум маънода керакли ёки жамият ҳаёти учун зарур ёки фойдали, дея олмаймиз. Аксинча, айни пайтда интернет тармоқлари орқали кўпроқ хиёнат, фаҳш, жаҳолат ҳақидаги, ҳатто мазмунини тилга ҳам олиб бўлмайдиган турли шов-шувли хабарлар, маънавиятимизга буткул ёт маълумотлар тарқатилмоқда. Ҳатто айримлар муомала маданиятини буткул унутган ҳолда одоб-ахлоқ қоидаларига зид равишда бир-бирини очиқ ҳақоратлаган холда чиқишлар қилмоқда-ки, бунга бефарқ, томошабин бўлиб қараб туриб бўлмайди. Таҳлилий қараганда, фаҳш, зўравонлик ёки иғводан иборат маълумотни тарқатаётганларнинг мақсади битта, у ҳам бўлса “лайк” йиғиш, ўқувчисини кўпайтириш, моддий манфаат кўриш. Тайёрлаган материалининг кўпчиликка, айниқса, ёшларга салбий таъсир этиши билан уларнинг иши йўқ. Улар учун кимнингдир шахсий фожиасидан фойдаланиш уят эмас. Ушбу ахборот тарқатувчиларда, “Бу тайёрлаган материалимдан одамларга нима наф? Мен ўзи нимани тарғиб қилаяпман? Буни фарзандим, аёлим ёки ота-онам кўрса, нима дейди?”, деган ўй бўлганида, қани эди?!... Ачинарлиси, ушбу тарқатилаётган маълумотларни барча, шу жумладан, ҳали оқ-қоранинг фарқига бормайдиган фарзандларимиз ҳам кўраётганида! Уларда, “шундай қилиш мумкин экан”, деган тушунча шаклланаётганида ва уларнинг аста-секин азалий қадриятларимиздан узоқлашиб бораётганида! Алал-оқибат ота-бола, она-қиз, эр-хотин ўртасидаги муносабатларга путур етаётганида! Вояга етмаганлар томонидан содир этилаётган ҳуқуқбузарлик ва жиноятларнинг бош омили ҳам ана шунда. Яъни биз катталар уларнинг тарбиясига беъэтиборлигимиз натижаси эмасми? Зеро, минг йилликларга бориб тақалувчи, асрлар синовидан, ота-боболаримиздан ўтиб келаётган қадриятларимиз топталишига йўл қўйиб бўлмайди. Ўзбекона муомала, андиша, ҳурмат, анъана, бир сўз билан айтганда, ўзлигимизга, ёшлар тарбияси ва эртанги кунимизга бундай муносабатда бўлишга хеч кимнинг хаққи йўқ. Кимдир, бундай салбий таъсир этувчи маълумотларни тарқатаётганлар эмас, кўраётганлар айбдор, кўрмасин, олам гулистон, дейиши ҳам мумкин. Психологиядан маълумки, тақиқнинг ўзи қизиқишни келтириб чиқаради. Шунинг учун “биргина кўрманглар”, деган билан масала ҳал бўлиб қолмайди. Яна, бугунги кунда аксарият ёшларимиз, ҳатто мактаб ўқувчиси ҳам интернет тармоқларининг фаол фойдаланувчиси эканлиги ҳам ҳеч кимга сир эмас. Укаларимиздан бири оила, фарзанд тарбияси борасидаги суҳбатимиз асносида, ўн тўрт ёшга тўлиб-тўлмаган ўғли очиқ фаҳш акс этган видеолавҳани телефонига (адашиб) ташлаб юборганлигини сўзлай туриб, кўзига ёш олиб, “болам бу ёшда шу нарсани кўриши керак эмас эди, у маънавий жароҳат олди, буни энди қандай тузатиб бўлади”, деб афсусланди. Дарҳақиқат, ёшларимизнинг кўнгил мулкига, дунёқарашига салбий жароҳат етказишнинг, ахборот технологиялари орқали тарқатилаётган миллий қадриятларимизга ёт бўлган турли-туман ҳаёсизлик, иғво, жаҳолат, зўравонлик каби иллатларнинг сингдирилиши ва шу йўл билан уларнинг онги заҳарланишининг олдини олиш энг долзарб масаладир. Айниқса, уларни интернет каналлари ва телевидение орқали намойиш этилаётган видеомаҳсулотларнинг салбий таъсиридан асраш масаласи ўта муҳимдир. Зеро, кўпгина хориж кинофильмларида бизнинг асрий маънавиятимизга ёт ғоялар, хусусан, оила аъзолари ўртасидаги ўзаро муносабатлар, эр-хотин ўртасидаги бир-бирига ҳурмат, садоқат ўрнига бир-бирини менсимаслик, ҳурматсизлик ва хиёнат салбий ёндошилган ҳолатда эмас, аксинча оддий ҳолат сифатида ёритилаётгани нафақат ёшлар айрим катта ёшлилар онгига ҳам аста-секинлик билан таъсир этиши табиий. Шу ўринда, ёшларни қўя турайлик, салбий тарғиботнинг катта ёшлилар онгига таъсири борасида ҳам ҳаётий бир ҳолатни келтириб ўтиш жоиз. “Ота” қисқа метражли фильми сценарийси устида ишлаш жараёнида режиссёр Дилмурод Масаидов ўзи эшитган, ҳаётда бўлган бир воқеани гапириб берган эди. Танишларидан бири ишдан қайтиб уйига кирса, турмуш ўртоғи намойиш этилаётган чет эл сериалини берилиб кўраётган экан-ки, ҳатто турмуш ўртоғининг кириб келганини ҳам сезмай қолибди. Сериалда эри бор аёл бегона эркак билан учрашиб турган жойга аёлнинг эри келаётган саҳнани кўраётган аёли, фильмдаги хиёнаткор аёлга қарата “Қоч, қоч тез, эринг келаяпти”, дебди. Буни эшитган эр хотинидан “Нега сен хиёнаткор аёл тарафини оляпсан?”, деб сўраган экан... Яна савол туғилади, аждодларимиз авайлаб ардоқлаб келган қадриятларимиз – шарқона шарм-ҳаё, уят, ор-номус деган тушунчалар ҳам бугун айримларимиздан бегоналашиб бораётгани сабаблари нима-да, ёшларимиз “бундай маданиятни” қаердан ўрганмоқда? Албатта, ота-онасидан эмас. Интернет ва айрим телеюлдузлар кўрсатаётган ўрнакнинг натижаси бу, шундай эмасми? Оммавий ахборот воситаларида берилган нафақат маълумот, оддий бир саҳна кўриниши ёки айтайлик унда чиқувчининг кийиниши, ўзини тутиши, нутқи бошқалар учун ўрнак манбаи эканлигини унутмаслигимиз кеарк. Интернет ва оммавий ахборот воситалари орқали маънавиятимизга қилинаётган тажовузлардан ёшларни асраш жуда долзарблашди. Шунингдек, бугун кичик ёшли фарзанду набираларимиз топағонликка чорловчи, гуруҳ бўлиб ишлашни ўргатадиган сизу биз ўйнаган турли ўйинларни ўйнаб эмас, балки телевизор, планшету смартфонлардаги ўйинларни кўриб катта бўлаётгани, турли мультфильм “қаҳрамонлари”дан улги олаётганидан бохабар ва эҳтиёт бўлишимиз, тўғрироғи уларни эҳтиёт қилишимиз лозим. Шунинг учун ҳам, ҳар қандай фильм ва бошқа кино маҳсулотлари, ҳатто болалар учун тайёрланиб тарқатилаётган интернет ўйинлари-ю, мультипликацион фильмларни ҳам миллат маънавиятига қандай таъсир этиши нуқтаи назаридан, унда нима тарғиб қилинаётганидан келиб чиқиб баҳолаш ва кенг намойиш этишга рухсат бериш масаласини ҳам ўйлаб кўриш керак. Давлатимиз раҳбарининг Олий Мажлис ва Ўзбекистон халқига Мурожаатномасидаги “Нажот – таълимда, нажот – тарбияда, нажот – билимда. Чунки, барча эзгу мақсадларга билим ва тарбия туфайли эришилади”, деган кўрсатмаларга жиддий эътибор қаратиш зарур. Ҳақиқатдан ҳам, таълим ва тарбия масаласи ўта муҳим. Айниқса, бугун ахборот тарқатиш чегара билмас даражага етган бир пайтда, биз ушбу масалага бефарқ қарасак, фарзандларимизнинг таълим ва тарбиясига беэътибор бўлсак, улар маънавиятида миллий қиёфани асраш чораларини кўрмасак, эртага биргина “бу нотўғри, бу мумкин эмас”, деган тушунтиришларимиз мисқолча хам наф бермаслиги аниқ. Маънавий тарбияга салбий таъсир – бу эртанги кунимизга, миллатимиз келажагига хиёнат деб баҳоланмоғи жоиз. Бугун ёшларимизни чинакам маърифат ва юксак маданият эгаси қилиб тарбиялаш муаммоси олдимизда кўндаланг турган бир пайтда уларни интернет тармоқларида ташвиқ этилаётган ёт ғоя, урф-одат ва анъаналар ҳамда жаҳолат ва фаҳш намойишининг салбий таъсиридан асраш мутафаккир бобомиз айтганидек ростдан-да “ё ҳаёт – ё мамот” масаласидир. Холмўмин ЁДГОРОВ, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган юрист. ЎзА
Ўзбекистон Судьялар клуби: эҳтиёж, тажриба ва натижалар
Судьялар олий кенгаши ҳузуридаги Ўзбекистон Судьялар клуби ташкил этилганига икки йил тўлди. Янги тузилма пайдо бўлишини чақалоқ дунёга келишига қиёсланади одатда. Бироқ чақалоқ то йўлга киргунча маълум вақт талаб қилса, янги тузилма дарҳол чопқиллаб кетиши керак. Судьялар клуби фаолияти билан танишган одам ушбу тузилма “туғилиши” ҳамоно чопқиллаб кетганининг гувоҳига айланади. Муболағали гап бўлди? Унда бу ёғини эшитинг. Фақат андак сабрки, асосий гапга ўтишдан аввал кичик чекиниш қилишга тўғри келади. 1 ...Замон шиддатини қаранг, ўзгаришларга ақл бовар қилмайди гоҳо. Ижтимоий тараққиёт ижтимоий муносабатларга-да таъсир этаётгани рост (ижтимоий тараққиёт – ижтимоий муносабатларнинг ҳосиласимикан ё?). Нима бўлгандаям ўзаро муомала-муносабатлар доим ҳам бир хил кечиши қийин. Икки ўртада пайдо бўлган муаммо эса юридик тилда “низо” дейилади. Ижтимоий муносабатлардаги ўзгаришлар-эврилишлар илгари кўз кўриб, қулоқ эшитмаган низолар пайдо бўлишига, бу эса янги қонунлар қабул қилиш ёки борига ўзгартиш ва қўшимчалар киритилишига сабаб бўлаётгани кундай равшан. Қонунларни амалиётда тўғри қўллаш орқали ижтимоий адолатни таъминлаш судлар гарданидаги вазифа. Моддий ва процессуал ҳуқуқ нормаларини тўғри қўллаш хамирдан қил суғуришдек осон иш эмаслигини биров билар, биров йўқ... Қонунларга муттасил шарҳлар битилиши, шу мавзуда турли семинарлар ўтказилиб, ҳуқуқий қўлланмалар нашр этилиши ёинки вақти-вақти билан Олий суд Пленуми қарори шаклида раҳбарий тушунтиришлар берилиб борилиши қонунларни тўғри қўллаш масаласи қанчалар нозик ва мураккаб эканини кўрсатиб турибди. 2 Бундан хулосаки, айнан моддий ва процессуал ҳуқуқ нормаларини тўғри қўллаш бўйича тавсиявий характерга эга бўлган маслаҳатлар ҳамда судьяларнинг одоб-ахлоқ қоидаларини муайян вазиятларда қўллаш юзасидан сўровларга тушунтириш бериш ваколатига эга тузилмага эҳтиёж бор эди. Айни шу эҳтиёж давлат раҳбарининг “Судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳамда суд тизимида коррупциянинг олдини олиш самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони (07.12. 2020 й.) ижроси доирасида Ўзбекистон Судьялар клуби ташкил этилиши билан қондирилди. Янада соддароқ айтилса, клуб ягона суд амалиётини шакллантириш, суд қарорлари сифати ва судьялар масъулиятини янада ошириш орқали ижтимоий адолатни таъминлашга ҳисса қўшиш мақсадида ташкил этилган ҳамда жамоатчилик асосида фаолият кўрсатувчи тузилма ҳисобланади. Бироқ бундан Судьялар клуби суд ишларига аралашар экан-да, деган хулосага келмаслик керак. Судьялар клубининг маслаҳат ва тушунтиришлари “тавсиявий характерга эга”лиги қайд этилган фармонда алоҳида таъкид этилди. Яъни, мажбурий эмас - охирги хулоса барибир судьянинг ўзига тан. 3 Ўзбекистон Судьялар клубига барча судьялар аъзо экани ўз-ўзидан аён. Аммо аъзолик бадали деган нарса йўқ. Клубнинг ишлаш тартиби ҳам ўзгача. Яъниким, ҳуда-беҳуда мажлис қилинавермайди. Шунга қарамай клуб фаолияти вақт ўлчови билан чегараланмаган. Судья куннинг исталган вақтида клуб эшигини қоқиши мумкин. Қандай? Оддий. 4 Замонавий ахборот технологиялари имкониятларидан унумли фойдаланиш қандай самара беришини Судьялар клуб фаолияти мисолида кўриш мумкин. Яъни, Судьялар клубининг асосий иш фаолияти унинг электрон платформаси ҳисобланиб, қайси судьяда иш юзасидан қандай савол туғилса, ўша заҳоти (электрон платформага) ёзиши мумкин. Масала онлайн муҳокама этилади. Айни жараёнда масалага ойдинлик киритилиши бир фойда бўлса, муҳокамада иштирок этган (ёки кузатаётган) бошқа судьялар учун тажриба мактабини ўташи - иккинчи фойдадир. Бунда клуб масъул аъзоларининг беминнат тавсияларини алоҳида қайд этиб ўтиш лозим. Чунки, Судьялар клубининг ҳар бир йўналиш (фуқаролик, иқтисодий, жиноят ва маъмурий судлар) бўйича жамоатчилик асосида доимий масъул аъзолари бўлиб, улар кўп йиллик иш тажрибасига, чуқур билим ва юксак обрў-эътиборга эга бўлган амалдаги ва фахрий судьялар ҳамда назариётчи олимлардан таркиб топган. 5 2022 йил давомида Судьялар клубининг электрон платформасида иқтисодий судлар амалиётида учраётган муаммолар ва уларнинг ечимлари юзасидан 1350 та масала муҳокама қилинган бўлса, маъмурий судлар судьялари 850 та масала бўйича тавсиявий характерга масалага эҳтиёж сезишганини кўриш мумкин. Жиноят ишлари бўйича судлар йўналишида бу миқдор 904 тани, фуқаролик ишлари бўйича судлар фаолияти бўйича муҳокама этилган мавзулар сони 2308 тани ташкил қилади. Айни рақамлар ҳисобот ёки маълумот учунгина ёзилаётгани йўқ. Аксинча, улар муҳокама этиладиган мавзулар етарли эканини кўрсатиши баробарида шундай клубга зарурият нечоғли эканини намоён этаётгани учун ҳам келтирилмоқда. 6 Шу ўринда яна бир гап: Судьялар клубининг электрон платформасида муҳокамалар қизғин кечиши аниқ. Муҳокамаларда ҳиссиётлар жунбушга келиши эҳтимоли ҳам катта (Абдулла Қаҳҳор бежизга айтмаган: муштлашишдан баҳслашиш ёмон, деб). Ёки, аксинча: айрим судьялар ҳамкасби ёки суд раисидан истиҳола қилиб, фикр билдиришдан тийилиши мумкин. Клубнинг электрон платформасини яратишда шу ва шу каби омиллар эътиборга олинган: ҳар бир судьяга логин-пароль берилиб, улар шахссизлантирилди. Яъни, онлайн муҳокамаларда ҳеч ким бир-бирини танимайди. Бу ҳол судьялар ўз фикр-мулоҳазаларини бемалол ифода этишга кенгроқ имконият беради. Рост-да, муҳокамаларда кимлар фикр билдиргани эмас, балки қандай фикрлар билдиргани муҳим. 7 Муҳокамаларда нима гаплар? Қайд этилган рақамлар ҳам айтиб турибдики, фикр кўп, таклифлар етарли... Уларни мухтасар ифода этсак, иқтисодий ишлар бўйича судлар судьяларига кўра, банклар фаолиятига боғлиқ шартномавий муносабатлар, компенсация ундириш, ерга оид низоларни билан оид ишлар юзасидан суд қарорлари қабул қилишда муайян мураккабликлар бор. Улар бўйича аниқ ҳуқуқий тушунтиришларга эҳтиёж катта. Маъмурий судлар судьялари ер билан боғлиқ низолар, суд ҳужжатлари ижроси бўйича давлат ижрочиларининг қарорлари ёки уларнинг хатти-ҳаракатига оид (ҳаракатсизлиги) аризаларни кўриб чиқишда айрим жумбоқ, ҳуқуқий бўшлиқларга дуч келинаётгани билдиришмоқда. Жиноят ишлари бўйича судлар судьялари ўртасида жазо тайинлашда колония турини белгилаш, Жиноят кодексининг 59-модаси (бир нечта жиноятлар учун жазо тайинлаш) ва 60-моддасини (бир нечта ҳукм юзасидан жазо тайинлаш) қўллаш, маъмурий назорат масалаларида ҳуқуқий ҳужжатлардаги айрим номувофиқликлар қизғин муҳокамаларга сабаб бўлган. Фуқаролик ишлари бўйича судлар судьялари эса кўпроқ меҳнат, оила, мулк ва уй-жой, шунингдек, алимент, моддий ва маънавий зарарларни ундиришга оид низоларни кўриб чиқишда юзага келаётган муаммолар кўпроқ муҳокама қилганини кўриш мумкин. 8 Судьялар клубининг электрон платформасида кўтарилган масалалар ҳар олти ой ва йил якунида кенг доирада муҳокама этилиб, умумлашма таҳлил қилинмоқда. Қайсики масалада қонунчиликка ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ёки Олий суд Пленуми қарори шаклида тушунтириш бериш талаб қилса, Судьялар олий кенгаши томонидан тегишли тақдимнома киритиш амалиёти йўлга қўйилган.. Натижалар йўқ эмас, айнан клубдаги муҳокамалар натижасида айрим қонун ҳужжатларига ўзгартишлар киритилган бунга мисол. Шунинг учун ҳам клуб фаолияти, ишлаш шакли хорижлик ҳамкор экспертларнинг ҳам ҳақли эътирофига сазовор бўлмоқда. Чунки, электрон платформада муҳокама этилаётган ҳар бир масала замирида қонун устуворлиги таъминлаш, фуқаролар ва юридик шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимояси ётади. 9 Ўзбекистон Судьялар клуби таркибида алоҳида “Аёл судьялар жамоаси” мавжуд. Аёл судьяларнинг “алоҳида”лиги улар клубнинг умумий фаолиятидан ажратиб қўйилганини англатмайди. Улар учун алоҳида электрон платформа қилинганинг сабаби бошқа. Тизимдаги хотин-қизларнинг хизмат юзасидан ёки хизматдан ташқари ҳолатлар билан боғлиқ хос масалалар, хос муаммолари бўлиши мумкин, улар “дастурхон қилинмай” тор доирада муҳокама этиш талаб қилинади. Шу сабаб ҳам “Аёл судьялар жамоаси” электрон платформасига уларнинг ўзларидан бошқа ҳеч ким киролмайди – чеклов бор. Зеро, Ўзбекистон Судьялар клуби нафақат “моддий ва процессуал ҳуқуқ нормаларини тўғри қўллаш бўйича маслаҳатлар, балки “судьяларнинг одоб-ахлоқ қоидаларини муайян вазиятларда қўллаш юзасидан сўровларга тушунтириш”лар бериш ваколатига ҳам эгалиги юқорида айтилди. Турсунали Акбаров, Судьялар олий кенгаши раисининг матбуот котиби – ахборот сиёсати масалалари бўйича маслаҳатчиси
Дахлсизлик имтиёз эмас, масъулият, мажбурият...
Суд-ҳуқуқ соҳасини ислоҳ қилиш бўйича кенг кўламли ишлар, ташкилий-ҳуқуқий чора-тадбирлар амалга оширилмоқда, одил судлов сифат ва самарадорлигини таъминлаш юзасидан қатор қонун ҳужжатлари қабул қилиниб, улар изчиллик билан амалиётга татбиқ этилмоқда. Шу билан бирга, ҳали суд тизимининг олдида халқнинг судга тўлақонли ишончига эришиш, уларни суддан рози қилиш йўлида муҳим вазифа ва мақсадлар турганлиги ҳам айни ҳақиқат. Ўтган йилнинг 20 декабрь куни давлатимиз раҳбари Парламентга ва Ўзбекистон халқига йўллаган Мурожаатида суд-ҳуқуқ соҳасидаги мавжуд муаммоларга ҳам алоҳида тўхтатилиб ўтди, ушбу йўналишда амалга оширилиши лозим бўлган устувор вазифалар билан бир қаторда ўз таклифларини ҳам ўртага ташлади. Жумладан, давлатимиз раҳбари тергов сифати, судларда одамларнинг оворагарчилиги, суд қарорлари ижроси боғлиқ муаммоларни таъкидлаб, қисқа муддатда ҳуқуқ-тартибот идораларини янгича ишлашга ўргатадиган, одил судлов сифатини оширадиган тизим яратилишини алоҳида қайд этди. Орадан кўп ўтмай - 2023 йил 16 январь куни Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони қабул қилинди. Фармонда суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш, судлар фаолиятининг самарадорлиги ҳамда одил судлов сифатини оширишга қаратилган кенг қамровли чора-тадбирлар белгиланиб, у билан 2023-2026 йилларда суд тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишнинг қисқа муддатли Стратегияси ва уни амалга ошириш бўйича Ҳаракатлар дастури тасдиқланди, дастурда суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилишнинг 10 та йўналиши бўйича 28 та чора-тадбирлари белгилаб қўйилди. Маълумки, суднинг фаолияти қонун устуворлигини, ижтимоий адолатни, фуқаролар тинчлиги ва тотувлигини таъминлашга қаратилгани билан алоҳида аҳамият касб этади. Мазкур қоидаларни рўёбга чиқариш судьялар зиммасига юклатилган ўта муҳим вазифа – одил судловни оғишмай амалга оширишда ифодаланади. Суд ҳимоясини тўлиқ ва самарали амалга ошириш учун эса суд ҳокимияти ҳақиқатан ҳам мустақил, судьялар эса дахлсиз ва чинакам эркин бўлиши талаб этилади. Суд ишларига аралашиш икки хил кўринишда, яъни ички ва ташқи тарзда бўлиши мумкин. Бундай аралашувларнинг ижтимоий хавфлилиги шундан иборатки, ушбу ҳаракат орқали суд ҳокимиятнинг обрўсига, фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончига путур етади, суд қарорларининг қонуний, асосли ва адолатли бўлиши шартлиги тўғрисидаги қоидалар бузилади, фуқаролар, корхоналар, ташкилотлар, муассасалар ва жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларига зарар етади. Бу борада Фармонда одил судлов фаолиятига ташқи ва ички тарафдан аралашиш имкониятларини бартараф этиш чоралари кўзда тутилмоқда. Хусусан, судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш мақсадида уларнинг ишига ҳар қандай аралашув қатъий жазоланиши, судьяларнинг хавотирсиз ишлаши учун давлат томонидан барча шароитлар яратилиши қайд этилди. Суднинг мустақиллиги ва судьялар дахлсизлигини таъминлашни кучайтириш мақсадида судга ҳурматсизлик қилиш ҳолатларини олдини олишнинг самарали механизмлари ишлаб чиқилади, бунинг учун маъмурий жавобгарлик чораларини кучайтирилади ва жиноий жавобгарлик белгиланиши кўзда тутилмоқда. Хорижий амалиётга кўра, бундай нормалар Арманистон, Грузия, Қозоғистон, Озарбайжон, Россия ва бошқа давлатлар қонунчилигида мавжуд. Сир эмаски, судга босим ўтказилаётгани, судьянинг дахлсизлигига таҳдид қилингани, судьянинг ишига аралашишга ҳаракат қилингани ҳақида хабарлар кенг муҳокама қилинса-да, суд ишларини ҳал этишга аралашганлик ҳолати бўйича юритилган жиноят ишлари ҳақида кенг жамоатчилик етарли даражада хабардор қилинмайди. Энди одил судловни амалга ошириш фаолиятига аралашганликка оид ҳар бир жиноят иши якуни бўйича жамоатчиликни оммавий ахборот воситалари орқали мажбурий равишда хабардор қилиш тартибининг жорий этилиши судларнинг дахлсизлиги ва мустақиллигини таъминлашда муҳим аҳамият касб этади. Сарвар Солиев Зангиота туманлараро иқтисодий судининг раиси
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190