Янгиликлар
Анча гаплар йиғилиб қолган экан...
Кенгашдан сўнг: навбатдаги муддатга тайинланган судьялар маълум бўлди
Мустақиллик масъулияти, дахлсизлик залвори – судьялар билан очиқ мулоқот ўтказилди
Айрим судьялар ваколати муддати даврига қайта тайинланди
Судья ва унинг оиласи хавфсизлигини Конституция даражасида кафолатлаш қанчалик муҳим?
ОАВда ёки турли ижтимоий тармоқларда «судья зўравонликка учради», «судьянинг дахлсизлигига таҳдид қилинди», «судьянинг ишига аралашишга ҳаракат қилинди» мазмунидаги хабарларга кўзимиз тушади. Шу ўринда аниқ мисолларга тўхталсак, 2021 йил 13 апрель куни Фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судининг судьяси хизмат вазифасини бажараётган пайтда унга нисбатан ишга алоқадор бўлмаган шахс жисмоний куч ишлатади. Судьянинг қўлидаги шахсий мобил телефонини тортиб олади ва уни ерга уриб, қасддан синдиради. Шунингдек, жамоат жойида қадр-қимматини камситувчи сўзлар билан ҳақоратлайди. Судьялар олий кенгашининг тақдимномаларига асосан қисқа вақтда судьялар фаолиятига аралашувлар бўйича иккита жиноят, иккита маъмурий ҳуқуқбузарликка оид иш қўзғатилиб, айбдорларга нисбатан қонун доирасида жазо чоралари тайинлангани ҳам бу борада конституциявий ислоҳотлар ўтказишга зарурият борлигини кўрсатмоқда. Одил судлов ва суд мустақиллигини таъминлашнинг муҳим шарти нима? Шубҳасиз, судьялар хавфсизлигини таъминлаш ҳисобланади. Судья ўзини хавфсиз ҳис этмас экан, одил судлов ҳақида ҳам, мустақил суд ҳокимияти ҳақида ҳам гап бўлиши мумкин эмас. Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг ўттиз бир йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги нутқида мамлакатимизни ривожлантиришнинг 5 та устувор йўналишидан бири – суд тизимини ислоҳ қилишга алоҳида эътибор қаратилгани ҳам бежиз эмас. Қолаверса, Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясининг 10-моддасида «ҳар бир инсон ҳуқуқ ва бурчларини белгилаш ва унга қўйилган жиноий айбнинг қанчалик даражада асосли эканини аниқлаши учун тўлиқ тенглик асосида унинг иши ошкора ва адолат талабларига риоя қилинган ҳолда мустақил ва холис суд томонидан кўриб чиқилиши ҳуқуқига эга»лиги тўғрисида қоида белгиланган. Ўзбекистон қўшилган халқаро шартномаларда, хусусан, 1966 йилдаги Фуқаровий ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт қоидаларида ҳамда БМТ резолюцияси билан тасдиқланган «Суд ҳокимияти мустақиллигининг асосий тамойиллари»да, шунингдек, Венеция комиссияси ва ЕХҲТнинг қатор ҳисоботларида давлатнинг судьялар мустақиллигини таъминлаш борасидаги мажбуриятлари кўрсатиб ўтилган. Судьянинг мустақиллигини таъминлашда индемнитет ҳуқуқи муҳим роль ўйнайди. Индемнитет ҳуқуқи деганда нафақат судьянинг моддий ва ижтимоий таъминоти, балки хавфсизлигини таъминлаш ҳам муҳим аҳамият касб этади. Юқоридагилардан келиб чиқиб, Конституциянинг 112-моддасига ҳам янги қисмни қўшиш, яъни “Давлат судьянинг ва унинг оила аъзоларининг хавфсизлигини таъминлайди», деган таҳрирда қўшимча киритиш таклиф этилмоқда. Табиийки, ҳамма ҳам судья томонидан қабул қилинган қарорлардан рози бўлавермайди. Ҳукмдан норози бўлган судланувчи ёки унинг тарафдорлари, қарорлардан норози бўлган жавобгарлар томонидан судья ва унинг оиласи ёки мулкига нисбатан хавф солиниши эҳтимоли мавжуд. Мана шундай вазиятларда судья ва унинг оиласи хавфсизлигини таъминлаш давлат томонидан кафолатланиши зарур. Қачонки судья ва унинг оиласининг хавфсизлиги таъминланса, судьяда ҳаловат бўлса, хотиржамлик ва ташқи турли тазйиқлардан холи бўлса, адолатли ва объектив қарорлар қабул қилади. Мазкур нормани киритишга зарурият шундан иборатки, аввало, судьяларнинг қарор қабул қилишдаги шахсий мустақиллиги таъминланади, шунингдек, нафақат судьялар, балки уларнинг оила аъзолари хавфсизлиги давлат томонидан таъминланиши конституциявий даражада мустаҳкамланади. Судьялар ва уларнинг хавфсизлигига нисбатан содир этиладиган ноқонуний хатти-ҳаракатлар нафақат судьялар корпусига ёки муайян суд институтига, балки давлатда шаклланган суд-ҳуқуқ тизимига ҳам салбий таъсир кўрсатади. Бир сўз билан айтганда, судьялар дахлсизлигини таъминлаш шахсий имтиёз эмас, балки мустақил ва одил судловни таъминлашнинг воситаси ва мажбурий заруратидир. Шу ўринда аниқ мисолларга тўхталсак, ушбу ўзгартиш натижасида 1300 нафарга яқин судья ҳамда уларнинг 10 минг нафарга яқин оила аъзоларининг хавфсизлиги давлат томонидан таъминланиши Конституция даражасида кафолатланади. Зеро, суд тизими мустақил бўлмас экан, давлат ва жамият ривожланмайди, халқимиз ҳам қонун ва адолат устувор эканига ишонч ҳосил қилмайди. Яъни барча ҳуқуқий давлатлар қатори Ўзбекистонда ҳам ҳар бир шахс ҳуқуқларини шахслар эмас, қонун, одил суд ҳимоя қила олишига эришмоғимиз лозим. Айниқса, ҳар қандай баҳсли масалага адолатли ечим фақат одил суд томонидан топилиши бугунги шиддат билан ривожланаётган даврнинг ўткир талабларидан биридир. Бу эса, шак-шубҳасиз судьяларнинг чинакам мустақиллиги ва дахлсизлигини таъминлаш бўйича ишларни изчил равишда такомиллаштириб боришни тақозо қилади. Судья ишига ҳар қандай аралашув ёки ўзи ва оила аъзолари хавфсизлиги учун доимий хавотирда бўлиши одил судлов фаолиятига жиддий путур етказади. Судьяга ўзининг ва оиласининг хавфсизлигини ўйламасдан фақат қонун ва ички виждонига асосланган ҳолда қарор қабул қилиш учун шароит яратиб берилиши шарт. Президентимиз таъбири билан айтганда, «судьянинг онгида – адолат, тилида – ҳақиқат бўлиши»га эришиш учун давлат судья ва унинг оила аъзолари хавфсизлигини таъминлаши шарт. Хулоса сифатида айтиш мумкинки, судья ва унинг оила аъзолари хавфсизлигини таъминлаш масаласи давлатнинг мажбурияти сифатида Конституция даражасида мустаҳкамланиши судьялар мустақиллиги ва одил судлов тизимининг конституциявий асосларини такомиллаштиришга хизмат қилади. Ихтиёр БEКОВ, Тошкент давлат юридик университети профессори, юридик фанлар докториМанба: Uza.uz
Устозсиз шогирд шуъласи йўқ шамга ўхшайди
Шу кунларда Ўқитувчи ва мураббийлар куни ҳар доимгидан-да ўзгача кайфият, кўтаринкилик билан нишонланмоқда. Боиси, айни кунларда мамлакатимизда таълим-тарбия соҳасига, илм-фан ривожи ва албатта, устоз-мураббийларга алоҳида эътибор қаратилаётганини барчамиз чуқур ҳис этяпмиз. Президентимиз бошчилигида мамлакатимиз тараққиётининг янги даврига қадам қўйилган ҳозирги кунда давлатимизнинг дунёдаги ривожланган, замонавий давлатлар қаторидан муносиб ўрин эгаллаши, аввало, илм-фан ва таълим-тарбия соҳасининг ривожи билан, бу борада бизнинг дунё миқёсида рақобатдош бўла олишимиз билан узвий боғлиқ. Шунингдек, ҳар бир соҳа ривожида билимли, тажрибали устозларнинг ҳам ўрни каттадир. Бугунги кунда суд-ҳуқуқ тизимида юзлаб ана шундай фидойи, ўз касбини чуқур биладиган устозлар фаолият юритиб, халқ хизматига камарбаста бўлмоқда. Президетимизнинг 2021 йил 3 февралдаги “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегиясини “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили”да амалга оширишга оид Давлат дастури тўғрисида”ги фармони доирасида суд-ҳуқуқ тизимини ривожлантиришдаги аҳамияти, судлар фаолиятида нуронийлар тажрибасидан самарали фойдаланиш, ёш авлодга тарбиявий-маърифий сабоқ бериш борасида дастуриламал бўлмоқда. Мазкур фармонда қонун устуворлигини таъминлаш, суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилишнинг устувор йўналишлари белгилаб берилган. Бу борада амалга оширилиши кўзда тутилган вазифалар суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш, судлар нуфузини ошириш, суд тизимини демократлаштириш ва такомиллаштиришга, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилишга қаратилганлиги билан ҳам аҳамиятлидир. Ана шу маълумотларни ёшларга ўргатиш борасида суд тизимида йўлга қўйилган “Устоз-шогирд” анъанаси келажакда етук малакали судьяларни тарбиялашда муҳим аҳамиятга эга бўлмоқда. Жумладан, лавозимларга илк маротаба тайинланган ёш судьяларга илгари ушбу тизимда самарали фаолият юритган, меҳнат йўли кўпга намуна, тажрибали фахрий судьялар устоз қилиб бириктирилиб, улар доимо кўрилаётган иш билан боғлиқ қонуний қарор қабул қилишда ўзларининг бор билим ва тажрибаларини аямай, ёшларга йўл-йўриқ кўрсатмоқда. Суд тизимидаги устозлардан масъулият, ҳалоллик, фидойилик, одоб-ахлоқ сингари мезонлардан сабоқ олган шогирд, шубҳасиз, адолатли қарор чиқарадиган судья бўлади. Инсонга адолат, тўғрилик, ҳалолликни ўргатадиган инсонни эъзозлаш, ҳурмат қилиш эса халқмизга хос қадриятдир. Комил инсон бўлишнинг асосий белгиларидан бири устозлик даражасига эришишдир. Ҳеч бир киши онадан билимдон бўлиб туғилмайди. У ҳаёти давомида кимдандир ўрганади, сабоқ, тарбия олади. Ҳар биримизнинг ҳаётимизда алоҳида ўрин тутадиган устозларни ҳар қанча эъзозласак, шунча оз. Сўнгги йилларда мамлакатимиз суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган изчил ислоҳотлар йўлида фидокорона меҳнат қилиб, соҳа учун профессионал кадрлар тайёрлашда сидқидилдан фаолият олиб бораётган устозлар билан бўладиган ҳар бир учрашув, суҳбат тажриба, сабоқ, ибрат, ўрнак ва намуна мактаби бўлаётгани қувонарлидир. Давлатимиз раҳбари байрам муносабати билан ўқитувчи ва мураббийларга йўллаган табригида “Ҳозирги замонда ҳамма жабҳаларда илм, билим ва салоҳият сув билан ҳаводай зарурлиги, ҳар қайси давлат фақатгина шу асосда тараққиётга эришиши, содда қилиб айтганда, инсон билак кучидан кўра илм кучи билан кўпроқ даромад ва обрў-эътибор топиши мумкинлигини ҳаммамиз яхши англаймиз”, дея таъкидлади. Мамлакатимизнинг суд-ҳуқуқ тизимида фаолият юритаётган барча устозлар соҳа учун билимли, салоҳиятли, суд-ҳуқуқ ислоҳотларини янги босқичга кўтардиган мутахассислар тайёрлашда фидокорона меҳнат қилади. Ҳамиджон Қаюмов, Тошкент вилояти Фуқаролик ишлари бўйича Чирчиқ туманлараро суди раиси ЎзА
Икки раҳбар судьяларни театрга олиб борди
Судьялар олий кенгаши ташаббуси Олий суд раҳбарияти томонидан қўллаб-қувватланиши натижасида кечаги оғир иш кунининг якуни маданий ҳордиққа айланди. Яъниким, ҳар икки орган раҳбарлари бошчилигида Судьялар олий кенгаши, Олий суд ва Тошкент вилояти суди судьялари Ўзбек миллий академик драма театрида “Адолат фасли” (Усмон Азим асари) тарихий драмаси томоша қилинди. Асарда Амир Темур ўз ўғли - шаҳзода Мироншоҳ мирзони ўлимга ҳукм этиб, кейинроқ уни (ҳукмни) бекор қилиши билан боғлиқ тарихий воқелик ҳақида ҳикоя қилинади. Соҳибқирон ҳаётининг шу биргина парчаси мисолида ҳар қандай салтанат адолат билан барқарор экани, раиятнинг тинч ва хотиржамлиги, юртдаги баракотлар ҳам айни шу омил билан чамбарчас боғлиқ экани яна бир бор намоён бўлади. “Адолат” сўзи қанчалар жарангдор бўлмасин, уни амалда ифода этмоқ осон эмаслиги, бу борада шахс турли синов ва ғурбатларга дуч келиши, кучли ирода ва қатъият соҳибигина бунга қодир эканига яна бир бор англашилади. “Адолат фасли”да етти иқлим ҳукмдори бўлган Темурдек зот ҳам адолат олдида бош эгиб, ўрни келса, ўз ўғлига нисбатан оғир ҳукм чиқармоққа мажбур бўлгани, бу жараёнда ота сифатида изтироблари-ю одил ҳукмдор сифатида қаътияти жуда ҳассослик билан очиб берилган. Энг муҳими, айбдорни жазога ҳукм қилиш мумкин, лекин у оғир ҳолатда (Абдуқодир найчи) ёки ёшликда олган жароҳат сабаб ўз хатти-ҳаракатларини бошқариш имконияти чекланган бўлса (Мироншоҳ мирзо), ҳукмни ижро этишдан маъно йўқлиги ҳам Соҳибқирон тузукларида ўз аксини топганини кўриш мумкин. Суд тизими раҳбарлари томоша учун “Адолат фасли” шунинг учун ҳам танладики, буюк аждодлар билан фахрланиш баробарида уларга муносиб авлод бўлмоқнинг ўзига яраша юки ҳам бор, ажабмас, спектакл сабаб Соҳибқироннинг адолат ва одиллик борасидаги тутган йўли унинг авлодлари ўлароқ бугунги судьялар қатъиятига қувват, зиммасидаги масъулиятни янада теранроқ ҳис этишига қўшимча туртки бўлса... Чунки, тарих – ойна, тарих – тилсиз муаллим...
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190