Янгиликлар

Хизмат текширувига асос топилмади, аммо тавсияга эҳтиёж бор

Ижтимоий тармоқдаги ҳар чиқишини “қуёш юртнинг қалби қуёш инсонлари”, дея бошлайдиган блогер О. Тўхтаназаровнинг фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро судидан тайёрлаган “махсус репортажи” алоҳида муносабат талаб қилади. Блогерга кўра, ушбу суд судьяси  гўёки “сўз эркинлигига қарши”, иш бўйича  бир тарафга йўналтирувчи саволлар бериш орқали иккинчи тарафга босим ўтказмоқда, суд жараёнини тасвирга олишни рад этишидан ташқари процессда ёзма қайд қилишни ҳам таъқиқлади, унга нисбатан хизмат текшируви ўтказилиши керак! Суд мажлиси жараёнини тасвирга олиш масаласи кейинги пайтда ижтимоий тармоқларда тез-тез муҳокама марказига айланаётгани рост. Айрим журналист ва блогерларнинг бу борадаги илтимосномаси  суд томонидан рад этилаётгани очиқликдан чекиниш, ҳатто нохолислик сифатида талқин қилинмоқда. Жорий тартибга кўра, суд мажлисини тасвирга олишга доир илтимоснома -  фуқаролик судларида тарафларнинг розилиги,  жиноят ишлари бўйича судларда эса уларнинг фикрини эшитиб, раислик этувчи томонидан мустақил ҳал қилинади. Шу мазмундаги аксарият чиқишларда айнан фуқаролик судларида иш бўйича тарафнинг қаршилиги сабаб илтимоснома рад этилаётгани эътибордан четда қолдирилмоқда. Хусусан, О. Тўхтаназаров ҳозир бўлган суд процессида иш бўйича тарафлардан бири наинки жараённи тасвирга олишга, ҳатто блогернинг иштирокига ҳам норозилик билдирган. Шундан келиб чиқиб, унинг илтимосномаси рад этилган, бироқ низо очиқ суд мажлисида кўриб чиқилаётгани боис кузатувчи сифатида иштироки  чекланмаган. Муаллифнинг гўёки судья йўналтирувчи саволлар бериш орқали иккинчи тарафга босим ўтказаётганига доир иддаоси ҳам асоссиз кўринади. Чунки, низо бўйича ҳали якуний қарор қабул қилингани йўқ. Демак, тарафларнинг важларига  ҳали ҳуқуқий баҳо берилмаган. Бундан кўринадики, муаллиф томонидан масала моҳиятини етарлича тушунмай қилинган мазкур чиқишининг ўзи судга нисбатан ижтимоий босимни пайдо қилмоқда. Ҳолатни ўта бўрттириш, етарли асосларга эга бўлмаган иддаолар, айниқса, “махсус репортаж”да тизим раҳбарлари суратлари акс эттирилишида қуйи суд ишларига жамоатчилик эътиборини тортиш орқали  таъсир ўтказишга уриниш, шунингдек, муаллиф таъбири билан айтилганда, “қуёш юртнинг қалби қуёш инсонларини” чалғитиш аломатлари ҳам мавжуд. Шу боис бундай хатти-ҳаракатлар ҳуқуқий таъсир чоралари қўлланишига сабаб бўлиши эслатилишини таҳдид эмас, ахборот сифатида қабул қилиш керак. Холислик юзасидан айтиш керакки, очиқ суд мажлисида кузатувчи сифатида иштирок этаётган блогер ёки журналист эркин тарзда ёзма қайдлар қилиши ёки стенограмма юритишига чеклов йўқ. Бу ўринда муаллиф ҳақ. Айни ҳолат хизмат текшируви ўтказилишига етарли асос бўлмаса-да, мавжуд вазиятдан келиб чиқиб, Кенгаш томонидан тегишли малака ҳайъатига суд муҳокамаси ошкоралиги ҳамда судлар фаолиятига доир ахборот олиш амалиётини таҳлилий ўрганиш орқали лозим чоралар кўриш тавсия қилинди. Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати

11 Февраль 2025 1094

Мукаммалликка даъво йўқ, бироқ нохолисликка ҳам тоқат қилинмайди

Гапни “кириш”сиз бошлаймиз: “Effect.uz” электрон-нашрида чиққан  ушбу мақола бирёқлама ва етарли асосларга эга бўлмаган ҳиссиётли мулоҳазалардан иборат бўлиб, судьялар ҳамжамияти фаолияти,  раҳбарияти ва аъзоларини обрўсизлантириш мақсадида ёзилган, дейишга тўла асослар бор. Мақолада гап асосан икки нуқтада айланади: 1. Судьялик лавозимига тайинловларда нохолислик бор, бу жараёнда Кенгаш раҳбарияти хоҳиш истаги муҳим аҳамият касб этади. 2. Тайинловларда холислик бўлмагани учун ҳам фалон-фалон судьялар жиноий жавобгарликка тортилган. Энди шу иддаолар  асоссиз экани ҳақида  бироз батафсилроқ. 1. Конституцияга мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши судьялар ҳамжамиятининг мустақил органи бўлиб, у судьялар корпусининг шакллантирилишини, суд ҳокимияти мустақиллигининг конституциявий принципига риоя этилишини таъминлайди. Кенгаш фаолияти алоҳида қонун билан тартибга солинган бўлиб, судьялик лавозимларига номзодларни энг малакали ва масъулиятли мутахассислар орасидан танлов асосида танлаш, тайёрлаш, лавозимга тайинлаш, шунингдек раҳбар судьялик лавозимларига кўрсатиш учун тавсия этиш орқали судьялар корпусини шакллантириш устувор вазифаларидан бири ҳисобланади.  Мамлакатимизда изчил амалга ошириб келинаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари натижасида судьялик лавозимларига тайёрлаш, танлаш ва тайинлашнинг мутлақо янги тартиблари жорий этилди. Улар фаолияти  самарадорлигини электрон рейтинг баҳолаш тизими яратилди. Жорий тартиблар инсон омилини  кескин чеклаши баробарида судьялик лавозимига танлаш ва тайинлашда очиқлик ва шаффофликни ҳам таъминлаётгани нафақат кенг жамоатчилик, балки яқин ва узоқ хориж давлатлари мутахассислари ҳақли эътироф қилинмоқда. Хусусан, ўтган  йилнинг ўзида Қирғизстон, Қозоғистон ва Туркия давлатларининг Судьялар олий кенгши вакиллари мамлакатимизда бўлиб, судьялик лавозимига танлаш ва тайинлаш бўйича Ўзбекистон тажрибаси билан яқиндан танишди. Қардош Қозоғистон Республикаси Судьялар олий кенгаши билан ҳамкорлик Меморандуми имзоланди. Булар баландпарвоз гаплар эмас, балки Кенгашнинг жорий таркиби  томонидан амалга оширилган реал ишлардир. Модомики, жараён рақамлаштирилиб, очиқлик ва шаффофлик таъминланаётган экан,  танлаш ва тайинлашда  кимдирнинг хоҳиш-истаги гўёки “устувор аҳамият касб этиши”га  оид иддаолар ўз-ўзидан кучини йўқотаверади. Бунга яна бир асос шуки, судьялик лавозими учун тайинловлар бир эмас, уч босқични талаб қилади. Яъниким, номзод, аввало, вилоят ва унга тенглаштирилган судлар судьялари малака ҳайъати томонидан тавсия этилади. Иккинчи босқич - тавсия этилган номзод бўйича Судьялар олий малака ҳайъати хулосаси шарт.  Ниҳоят, учинчи босқич -  Кенгаш ва Судьялар олий малака ҳайъатининг очиқ танлов шаклидаги қўшма йиғилиши бўлиб, унинг якуни  бўйича тегишли қарор  коллегиал қабул қилинади. Энди савол: шунча чиғириқлардан иборат жараёнда кимдирнинг хоҳиш-истаги устувор аҳамият касб этадими ёки номзоднинг салоҳиятими? Жавоб ҳар кимнинг ўзига тан. 2. Мақолада судьялик қасамёдини ва одил судловни амалга оширишда қонунийиликни бузгани учун жавобгарликка тортилган айрим собиқ судьяларнинг номи келтирилиб, улар ҳозирги раҳбарият томонидан лавозимга тайинлангани таъкидланади.  Мукаммалликка даъво йўқ. Шунинг учун ҳам ишонч билдирилган айрим судьялар лавозимни имтиёз билиб, “оёғи ердан узилгани” ва бунинг аччиқ оқибатларини оғриқ билан қайд этамиз. Кенгаш масъулиятни зиммасидан соқит қилмагани учун ҳам қандай асосларга кўра тизимдан четлатилган собиқ судьялар ҳақида жамоатчиликка мунтазам ахборот бериб келмоқда. Мақолада номи тилга олинган собиқ судьялар ҳақида ҳам биринчи манба сифатида Кенгаш ўз ахборот ресурси орқали маълум қилинган ва бу тизим фаолиятида очиқлик ҳамда шаффофликни изчил таъминлаб келинаётганини кўрсатади. ... “Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши тўғрисда”ги қонунга кўра, Кенгаш фаолиятининг асосий принциплари қонунийлик, мустақиллик, коллегиаллик, холислик, ўз аъзоларининг тенг ҳуқуқлилиги ва очиқликдан иборат. Шунингдек, мазкур қонунда Кенгаш   ўз фаолиятини очиқ тарзда ва оммавий ахборот воситалари билан ҳамкорликда амалга ошириши ҳам белгиланган.  Ўз навбатида қайд этиш жоизки, “оммавий ахборот воситалар билан ҳамкорлик” деганда – Кенгаш фаолияти медиа майдонларда баланд пардаларда ёритилиши лозим, деган фикр тушунилмайди. Танқид холис ва  ҳаққоний бўлса, муаммо йўқ, тоқат етарли.  Бироқ очиқлик, шаффофлик ва сўз эркинлиги каби омилларни очиқ суиистеъмол қилиш, бир тарафнинг манфаатида суд органларига турли шаклда босим ўтказишга уриниш, бунинг оқибатида аҳолида судьялар ҳамжамиятининг конституцион органи ҳамда тизимга нисбатан ишончсизлик эҳтимолини юзага келтирилаётган ҳолатга ҳам тоқат қилиб бўлмайди.  Демак, оммавий ахборот воситасидаги бундай “сенсацион” чиқишга ҳуқуқий баҳо бериш эҳтиёжи юзага келган. Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати

6 Февраль 2025 3254

Қарор қатъий эмас, шикоятга ўрин бор. Бироқ...

Ўтган куни адвокат Комилова “Telegram” мессенжеридаги шахсий каналида  битта жиноят ишининг судда кўрилиши билан боғлиқ иккита чиқиш қилди. Биринчиси тармоқларда яхшигина “айланди”, иккинчиси ҳам кўп куттирмади, натижада Наманган вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати аъзолари қисқа фурсатда “тармоқ юлдузлари”га айланди, гўё...  Хусусан, муҳтарама адвокатнинг суд процессини видеотасвирга олиш ҳақидаги илтимоснома давлат айбловчисининг “формада келмагани” важи билан рад этилганига оид писанда ва иддаоси асл ҳолатни билдирмайди. Тегишли суд ажрими иш ҳолатидан келиб чиқиб қабул қилингани, бунда  адвокатнинг илтимосномага илова тарзида (оғзаки) айтган “ўзи иштирок этган суд процесслари тасвирини “телеграм”даги каналига жойлаштириб бориши орқали шахсий архивини шакллантириб бориши” мазмунидаги шахсий истак-хоҳиши ҳам эътибордан соқит қилинмаганини биров билар, биров йўқ... Зотан, суд процессида шахсий хоҳиш-истаклар бирламчи аҳамият касб этмайди! Тарқатилган ахборотда айни ҳолат “парда ортида” қолдирилиб, иш бўйича тарафлардан бирининг “формасиз келгани” бўрттирилиши натижасида тармоқларда судьялар гўёки давлат айбловчисига “ўзгача ҳурмат бажо келтиргани”  ҳақида бонг урилмоқда. Мана, бир томонлама тарқатилган хабарнинг оқибати! Тушунарлики, ҳар бир адвокат судда ютишни хоҳлайди, эътироз йўқ. Бу борадаги ҳаракатлар жараёнида наинки қонун, балки касбий ахлоқ меъёрларига ҳам риоя этилиши шарт. Бўлиб ўтган суд якуни юзасидан муаллифнинг кейинги чиқишида шу меъёрлардан оғиш аломатлари кўринади. Яъниким, унинг “...Ҳайъат (судлов ҳайъати) ишнинг “ичига кирмади”, ёки “қонунга зид ҳолатларга билиб туриб кўз юмди”, “ҳолбуки, бу иш...  “юмалоқ-ёстиқ” қилингани яққол кўриниб турибди”, “Кассация судлов ҳайъати...  хусусий ажрим чиқарилишини айтди, аммо бунга ишонмаяпман, очиғи...”, “...ҳафсалам пир бўлди...” қабилидаги иддаоларидан суд ҳужжатидан норозиликдан ташқари аламзадаликни ҳам илғаш қийин эмас. Суд ҳужжатидан норозиликликнинг қонуний йўли бор – шикоят қилиш, бу борада ҳеч қандай монеълик йўқ. Аммо аламзадалик шахсий-хусусий характерга эга бўлиб, бу - холисликка путур етишидан ташқари ўзига ортиқча баҳо бериш ва ўзгага беҳурматликни ҳам ифодалаб қўйиши мумкин. Тил – суяксиз экани рост, бироқ ўзиниям, сўзиниям ҳурмат қилган инсон оммага юзланар экан, билдираётган мулоҳазалари мижози манфаатларидан келиб чиқиб айтилаётган субъектив фикр эканини хаёлдан фаромуш қилмаслиги мақсадга мувофиқдир.  Суд ҳужжатидан норозимисиз, қарор қатъий эмас, шикоягат ўрин бор: шунинг ўзи  “ҳафсала пир бўлмаслик” учун – кифоя.  Судлов ҳайъати тегишли орган ходимлари хатти-ҳаракатига баҳо беришига  ишонмаслик ҳам ноўрин: бу ҳақда прокуратурага тегишли хабарнома юборилган... Пировардида таъкидланадики, одил судловни амалга оширишда адвокатура институтининг алоҳида ўрни бор. Соҳанинг айрим вакиллари профессионал фаолиятидан ташқари фаол блогерлик ҳам қилмоқдалар.  Фикр айтмоқ – ҳуқуқингиз. Фақат суд мажлисида муҳокама қилиниб, ҳуқуқий баҳо бериладиган важларни омма билан ўртоқлашаётганда бундай шахсий-хусусий мулоҳазалар судга нисбатан ҳурматсизлик, ишончсизлик ва ижтимоий босим эҳтимолини юзага келтирмаса, бас.   Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати

31 Январь 2025 1728
Нажмите на кнопку ниже, чтобы прослушать текст Powered by GSpeech