Янгиликлар
Кенгашдан сўнг: кимлар илк бор судьялик лавозимига тайинланди?
Совға масаласида судьяларга нисбатан янги тартиб ва қоидалар жорий этилди. Улар нималардан иборат?
“Хайр” эмас, “Кўришгунча!” – Конституциявий суддаги мўъжаз тадбирдан мухтасар лавҳа
Аввал савод, кейин одоб, сўнгра иддао...
Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати Б А Ё Н О Т И
Халқ депутатлари Бўстон (Андижон вилояти) туман кенгашининг жорий йилнинг 10 август куни қабул қилиниб, 12 август санаси билан e-qaror.gov.uz электрон платформасига жойлаштирилган VI-45-74-1-19-К/22-сонли қарори суд ишларига аралашиш, судья дахлсизлигига таъсир ўтказиш эҳтимолини яққол юзага келтиради, бу эса маҳаллий кенгашнинг ўз ваколати доирасидан четга чиққанини англатади. “Судлар тўғрисида”ги қонуннинг 41-моддасида туман (шаҳар) даражасидаги жиноят, фуқарлик, иқтисодий судлар раислари халқ депутатлари маҳалий кенгашига фуқаролар ҳуқуқлари ва эркинликларини, шунингдек юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини суд орқали ҳимоя қилишни амалга оширишга доир фаолияти тўғрисида бир йилда камида бир марта ахборот тақдим этиши белгиланган. Суд раисларининг ахбороти муҳокама этилмайди, балки маълумот учун қабул қилинади. Халқ депутатлари Бўстон туман кенгашининг қайд этилган қарорида (1-банд) жиноят ишлари бўйича мазкур туман суди раисининг 2022 йилнинг иккинчи чорагига оид ахбороти маълумот учун қабул қилинган бўлса-да, унинг 2-бандида шу судга (суд раисига!) қатор вазифалар юклатиладики, бу суд ҳокимияти мустақиллиги ва судьялар дахлсизлигига оид конституциявий нормаларга мутлақо зиддир. Чунки, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, шунингдек, “Судлар тўғрисида”ги қонунга (1-модда) мувофиқ, Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади. Ушбу қонуннинг 9-моддасида судьялар мустақил ва фақат қонунга бўйсуниши, уларга одил судловни амалга ошириш билан боғлиқ бўлмаган ҳар қандай вазифалар юклатилишига йўл қўйилмаслиги белгилаб қўйилган. Иккинчидан, халқ депутатлари Бўстон туман кенгашининг ушбу қарори “...Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил ПФ-6127-сонли фармони ижросини таъминлаш (?) ҳамда судьялик касбига тайёрлаш (?) ва тайинлаш тизимини такомиллаштириш (?), малакали кадрларни танлаш... мақсадида” қабул қилингани наинки қонун, балки оддий мантиққа ҳам тўғри келмайди. Негаки, давлат раҳбарининг қайд этилгани фармони ижроси, шунингдек судьялик касбига тайёрлаш, тайинлаш ёки малкали кадрларни танлашга каби вазифалар маҳаллий кенгашлар ваколатига кирмайди ва бу борада уларга аниқ мажбуриятлар юклатилмаган. Аксинча, қайд этилган вазифалар Судьялар олий кенгашининг тўғридан тўғри ваколатига оид бўлиб, бу борадаги фаолиятини фақат қонунга бўйсунган ҳолда, давлат органлари ва бошқа ташкилотлардан, шунингдек мансабдор шахслардан мустақил равишда амалга оширади. Баён этилганлардан келиб чиқиб, Судьялар олий кенгаши Халқ депутатлари Бўстон туман кенгашининг 2022 йил 10 август кунги VI-45-74-1-19-К/22-сонли қарорини тоқат қилиб бўлайдиган ҳолат деб, баҳолайди ва у тегишли тартибда бекор қилишини шарт.
Хизмат текшируви якунланди
“Telegram” менссенжеридаги “deputat_kusherbayev” каналида эълон қилинган («Судья прокурор билан маслаҳатлашди») хабарда баён этилган ҳолатлар юзасидан пайтда хизмат текшируви ўтказилаётгани маълум қилинганди. Хизмат текшируви жараёнида туман прокурори ёрдамчисининг кеч келгани оқибатида суд мажлиси белгиланган вақтда бошланмагани тасдиғини топди. Бироқ суд мажлисидан аввал судья (ўша кунги суд мажлиси ниҳоясида ўқиган ҳукми бўйича) туман прокурори ёрдамчиси билан гўёки маслаҳатлашиб олгани тасдиғини топмади. Мавжуд ҳолат Судьялар одоби кодекси талаби формал бузилиши эҳтимолини юзага келтирса-да, атайлаб қонун бузилишига ёки жиддий оқибатларга олиб келган виждонсизликка йўл қўйилмагани боис судьяни интизомий жавобгарликка тортиш мақсадга мувофиқ эмас, деб топилди. Шундай бўлса-да, Тошкент вилояти судлари судьялари малака ҳайътининг йиғилишида ушбу ҳолат муҳокама этилиб, судьялар одил судловга нисбатан турли шубҳалар уйғотувчи ҳар қандай хатти-ҳаракатлардан тийилиши шартлиги яна бир карра кўрсатиб ўтилди. Судьялар олий кенгаши матбуот хизмат
Очиқ гап аччиқ бўлади, аммо ортиқчалик қилмайди
Бемор оғриган жоидан шикоят қилади, саломатлигини тиклаш учун соғ аъзолари мақташидан фойда йўқ. Ушбу инкор этиб бўлмас ҳақиқат куни кеча Судьялар олий кенгаши ташаббуси билан бўлиб ўтган йиғилишда яна бир бор акс этди. Яъниким, унда амалга оширилган ишлардан кўра, амалга оширилмаганлари хусусида гапирилди. Асосан муаммо ва камчиликлар муҳокама этилиб, масъулларда изоҳ сўраш баробарида уларнинг ечими устида бош қотирмоқ лозимлиги таъкид этилди. Айтганча, қандай йиғилиш? “Йиғилиш” дейилиши бироз бўртиб кетар, чунки, бунинг ўзига яраша тартиб-талаблари бор-да: кун тартиби, маърузачилар рўйхати, регламент... Бўлиб ўтган “машварат”да бунақа расмиятчилиг-у жим-жималар нари сурилдки, шу боис унга мухтасар ном топишга уринмай борини борича баён қилсак: жойлардаги Судьялар малака ҳайъатлари масъуллари билан очиқчаси гаплашиб олинди. Тамом. Анча-мунчалар гаплар йиғилиб қолган экан-да ўзиям. ....Асосий мавзуга ўтишдан аввал Судьяларнинг малака ҳайъатлари ҳақида икки оғиз тушунтириш беришга эҳтиёж бордай. Чунки, бу борада ахборотлар кам, тизим ва унга яқин соҳа вакилларини айтмаса, Судьялар малака ҳайъатлари ҳақида биров билади, биров йўқ... Мавзу ҳақида муайян тасаввурга эга бўлиш масала моҳиятида илғашда асқотиши аниқ. ...Судьяларнинг малака ҳайъатлари “Судлар тўғрисида”ги қонун билан тасдиқланган Низом асосида фаолият кўрсатади. “Судьяларнинг малака ҳайъатлари тўғрисида”ги Низомга кўра, Судьяларнинг олий малака ҳайъати, судьяларнинг малака ҳайъатлари қуйидаги масалаларни кўриб чиқиш учун тузилади: судьянинг интизомий жавобгарлиги; судьянинг ваколатларини тўхтатиб туриш ёки муддатидан илгари тугатиш; судьянинг дахлсизлигини таъминлаш; судьяга малака даражаси бериш; халқ маслаҳатчиларини танлаш ва уларнинг сайловини ўтказишишларини ташкил қилиш; судьялик қасамёди ва судьялар одоб-ахлоқи қоидаларига риоя этилиши устидан назорат қилиш. Қисқаси, Судьяларнинг малака ҳайъатлари Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашига унинг зиммасига юклатилган вазифаларни бажаришда кўмаклашади. Яна бир қўшимчаки, жойлардаги Судьялар малака ҳайъатларининг раиси, унинг ўринбосари, котиби ва аъзолари ўша ҳудуд судлари судьялари орасидан тегишли тартибда сайланади ҳамда жамоатчилик асосида фаолият юритади. Мана энди асосий мавзуга ўтиш фурсати етди. Қайд этилдки, ўтказилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотларига ҳамоҳанг равишда Судьялар олий кенгаши, Судьялар Олий малака ҳайъати ва жойлардаги малака ҳайъатлари ўз ҳиссаларини қўшиб келмоқда. Жорий йилнинг ўтган даври давомида бир қатор ишлар амалга оширилди, бироқ бу етарли эмас, шу сабаб қўйилган вазифалар етарли даражада сифатли бажарилмоқда, дейиш қийин. Муаммолар нималарда кўринмоқда? Биринчи навбатда Судьялар малака ҳайъатлари таркибини шакллантиришга тўхталди. Жойлардаги айрим Судьялар малака ҳайъатлари таркибига ёш, тажрибасиз судьялар киритиш ҳоллари учраётани, жуда юмшоқ айтганда, тушунарсиз. Ваҳоланки, ўша ҳудудда ўзига яраша обрўга эга тажрибали судьялар оз эмас. Айрим ҳудуд малака ҳайъатлари таркибида эса бирорта аёл судьялар киритилмаган. Аёл судьялар муаммосини аёл судья ўрганиши мақсадга мувофиқлиги эътиборга олинса, малака ҳайъатлари таркибини шакллантиришда шу ва шу каби омиллар инобатга олишини шарт экани ойдинлашади. Судьяларнинг ўз вазифаларини лозим даражада бажариши учун малакаси ва касбий билимларини мунтазам ошириб бориши лозимлиги шунчаки тавсия эмас, балки уларнинг зиммасига қонун билан юклатилган мажбуриятдир ("Судьялар тўғрисида"ги қонун, 9-модда; "Судьялар одоби кодекси", 62-модда). Бу борадаги муаммолар малака ҳайъатлари томонидан янги ваколат муддатига ёки бошқа судьялик лавозимига тавсия қилинган айрим номзодларнинг лаёқатида яққол кўриниб қолмоқда. Ўтган олти ой давомида Наманган вилоятидан 9 нафар, Бухоро вилоятидан 5 нафар, Андижон, Навоий, Тошкент, Самарқанд вилоятларидан 4 нафардан, Қорақалпоғистон Республикаси, Тошкент шаҳри, Қашқадарё, Сирдарё, Сурхондарё вилоятларидан 2 нафардан, Жиззах, Фарғона, Хоразм вилоятларидан 1 нафардан судьяни янги ваколат муддатига ёки бошқа судьялик лавозимига тайинлаш Кенгаш томонидан рад этилди. Бу ўз-ўзидан шу ҳудудлар малака ҳайъатлари томонидан судьяларнинг касбга лаёқатлилиги масаласида етарли эътибор ва чора-тадбирлар кўрилмаётганини кўрсатади. Шу масалада Кенгаш томонидан малака ҳайъатларига танбеҳ хатлари юборилганига қарамай Жиззах вилояти судьялар малака ҳайъати масалага юзаки ёндошиб, номигагина умумий режа тузишдан нарига ўтмаган бўлса, Андижон, Сирдарё, Қашқадарё вилоят малака ҳайъатлари (танбеҳ хатларини) муҳокама қилиб, судьяларнинг билим савиясини ошириш лозимлигини қайд этган ҳолда, келгусида бу каби ҳолатлар йўл қўймаслини уқтириб ўтиш билан чегараланган, холос. Судьялар олий кенгашининг асосий вазифаларидан бири судьялар корпусини шакллантириш бўлиб, судьялик лавозимларига номзодларни танлаш, раҳбар судьялар захирасини шакллантириш ва тавсия этишда ҳам Судьялар малака ҳайъатлари кўмаклашувчи орган сифатида фаолиятини жонлантириши, бўш судьялик лавозимларини тўлдиришида ташаббус кўрсатишлари лозим аслида. Тошкент, Фарғона, Хоразм вилоятлари судьялар малака ҳайъатлари алоҳида ташаббус кўрсатаётганини қайд этган ҳолда Андижон, Наманган вилоятларида бу масала ўз ҳолига ташлаб қўйилган. Айниқса, Наманганда вилоят даражасидаги 2 та судьялик лавозими олти ойдан бери, туман даражасидаги 1 та судьялик лавозими эса салкам бир йилдан буён вакант бўлиб турибди... Судьялар одоб комиссиялари фаолияти юзасидан ҳам эътирозлар оз эмас. Маълумки, жорий йил бошида Судьялар олий кенгаши қарори билан “Судьялар одоб комиссиялари тўғрисидаги Низом” тасдиқланди. Мазкур Низом асосида бугунги кунга келиб, Судьялар олий кенгаши ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари судьялари малака ҳайъатлари ҳузуридаги Судьялар одоб комиссиялари ташкил этилди. Комиссия фаолияти судьялар томонидан Судьялар одоби кодекси қоидалари бузилиши ҳолатлари юзасидан жисмоний ва юридик шахслар мурожаатлари ҳамда оммавий ахборот воситаларида, интернет тармоғида эълон қилинган хабар ва маълумотларни ўз вақтида холис ўрганилишини таъминлашга қаратилган бўлиб, бу борада судьялар малака ҳайъатларига кўмаклашади. Шундай бўлса-да, судьялар малака ҳайъатлари билан Судьялар одоб комиссиялари ўртасида ҳамкорлик мавжуд эмас. Оммавий ахборот воситалари ва бошқа расмий манбаларда эълон қилинаётган судларнинг обрўйига таъсир кўрсатувчи маълумотларга бирон марта Комиссия хулосаси олинмаган ёки судьяларнинг одоб-ахлоқ қоидаларига зид хатти-ҳаракатлари бўйича мурожаатларни ҳамкорликда баҳо бериш тизими йўлга қўйилмаган. Шунингдек, Судьялар одоб комиссияси таркибини шакллантиришда Қорақалпоғистон Республикаси, Андижон, Бухоро, Қашқадарё, Навоий, Наманган, Самарқанд, Сирдарё, Сурхондарё, Фарғона, Тошкент шаҳар судлари судьялар малака ҳайъатлари томонидан Низом талаблари бузилгани ҳам кўрсатиб ўтилди. Судьяларга нисбатан хизмат текширувлари ўтказишга оид масала хусусида ҳам жиддий гаплар бўлди. Хусусан, хизмат текширувлари сифати ва муддатига риоя қилиш масаласида жиддий эътирозлар йўқ эмас. Судьялар олий кенгаши томонидан 2022 йил 6 ой мобайнида жами келиб тушган аризалардан 141 таси бўйича жойлардаги Судьялар малака ҳайъатларига хизмат текшируви ўтказиш учун топшириқ хатлари юборилган. Айрим Судьялар малака ҳайъатлари томонидан хизмат текширувлари юзасидан барвақт хулосага келиниши натижасида “тасдиғини топмади”, дея якунланган баъзи ишлар ўрганилганда вазият аксинча кўриниш олган ҳолатлар ҳам мавжуд. Бунга мутлақо тоқат қилиб бўлмайди. ...Очиқ гаплар аччиқ оҳангда гапирилади, аммо тушунган одамга ортиқчалик қилмайди. Чунки, бунда шахсий муаммолар муҳокама қилинмайди. Пировард мақсад эса битта: жамиятда қонун устуворлигини таъминлаш! Юрт тараққиёти, раият тинчлиги адолатга боғлиқ, ахир?! Судьялар олий кенгашиматбуот хизмати
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190