Янгиликлар

Ҳуқуқ ҳам, мажбурият ҳам қонун билан тартибга солинади

Судьялар олий кенгаши Қашқадарёда битта сайт ва беш нафар блогер фаолиятини тугатганига оид хабарларни таассуф билан қабул қилади.  Шунингдек, айрим блогерларнинг бундай қарорига гўёки суддаги адолатсизликларни сабаб сифатида кўрсатилаётганига қўшилмаслигини ҳам билдиради. Фаолиятини тугатишга қарор қилган блогерларнинг уч нафари суд томонидан маъмурий ҳуқуқбузар деб топилиб, жазога тортилгани бор гап. Бироқ бу – қарор қатъий, шикоятга ўрин йўқ, дегани эмас. Суд қароридан норози тараф белгиланган тартибда шикоят қилиши мумкин. Шикоят юқори суд инстанциясида кўриб чиқилишида ҳеч қандай муаммо йўқ. Фаолиятини тугатиш ёки тугатмаслик ҳар кимнинг шахсий қарори, албатта. Аммо қонунда белгиланган тартиб, шикоят қилиш ҳуқуқидан фойдаланмай судлар ва судьялар фаолиятига билдирилаётган эътирозлар тизим ҳақида кенг жамоатчиликда нотўғри тасаввур шаклланиши эҳтимолини пайдо қилмоқда. Шу боис бундай фикрларни шошма-шошарлик билан берилган баёнот тариқасида қабул қилиш баробарида суд ҳужжатидан норози тараф юқори суд инстанциясига мурожаат қилиш ҳуқуқига эга эканини такрор эслатишни жоиз, деб биламиз.  Жамият ҳаётида журналист ва блогерларнинг алоҳида ўрни бор, айниқса, очиқлик ва шаффофликни уларнинг фаол иштирокисиз таъминлаш қийин. Шу боис ҳам Судьялар олий кенгаши оммавий ахборот воситалари ва блогерлар билан изчил конструктив мулоқот ўрнатишга устувор вазифа  сифатида қарайди. Бунинг амалдаги ифодаси сифатида ҳар йили (Президент Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги билан ҳамкорликда)  ҳуқуқий мавзуга ихтисослашаётган медиа вакиллари учун бепул ўқув-машғулотлар ташкил этиб келмоқда. Иккита ҳуқуқий қўлланма нашр этиб, улар ҳам бепул тарқатилди. Ўтган йили Кенгаш томонидан  ўтказилган махсус танловда холис ва асосли танқидий чиқишлари билан эътибор қозонган оммавий ахборот воситалари ходимлари ҳамда блогерлар ғолиб деб топилгани ҳам жамоатчиликка маълум. Мақсад –  улар фаолиятини, аввало, ҳуқуқий билимларини оширишга амалий кўмак бериш орқали фаол қўллаб-қувватламоқдир, зеро, ҳар соҳа қонунийликни талаб қилади, ҳуқуқ ҳам, мажбурият ҳам қонун билан тартибга солинади. Пировардида, ушбу муносабатни блогерларга нисбатан чиқарилган суд қарорлари қонуний экани хусусида Кенгаш хулосаси ёки шикоят келтирилган тақдирда улар (суд қарорлари) юқори суд инстанциясида ўзгартирилиши ёхуд бекор қилинишига  кафолат сифатида талқин этмаслик сўралади. Такрори ортиқчалик қилмайди: суд қарорлари қонунийлигига фақат юқори инстанция суди ҳуқуқий баҳо бериш ваколатига эга.  Судьялар олий кенгаши  матбуот хизмати

7 Июнь 2023 1000

Кенгашдан сўнг: навбатдаги муддатга тайинланган судьялар маълум бўлди

Судьялар олий кенгашининг навбатдаги йиғилиши ўтаётгани, унда ваколат муддати якунига етган айрим судьяларни ушбу лавозимда бўлишнинг навбатдаги, айримларини эса ваколати муддати даврига қайта тайинлашларга оид  масалалар муҳокама этилаётгани хабари берилганди.  Кенгаш йиғилиши ниҳоясига етди:муҳокама натижалари маълум. Судьялар олий кенгаши қарори билан: Ахмеджанова Шойрахон Алижоновна – судьялик лавозимида бўлишнинг навбатдаги ўн йиллик муддатига Наманган вилояти Наманган туманлараро маъмурий судининг судьяси лавозимига; Пўлатова Дилдора Тўраевна – судьялик лавозимида бўлишнинг навбатдаги ўн йиллик муддатига Хоразм вилояти жиноят ишлари бўйича Урганч шаҳар судининг судьяси лавозимига; Дададжанова Дилфуза Бурханитдиновна – судьялик лавозимида бўлишнинг навбатдаги ўн йиллик муддатига Тошкент шаҳар фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро судининг судьяси лавозимига; Абдурахманов Ўткирбек Абдухалилович – судьялик лавозимида бўлишнинг навбатдаги ўн йиллик муддатига Тошкент вилояти фуқаролик ишлари бўйича Янгийўл туманлараро судининг судьяси лавозимига; Дадабаева Нилуфар Фарходовна – судьялик лавозимида бўлишнинг навбатдаги ўн йиллик муддатига Тошкент шаҳар жиноят ишлари бўйича Миробод туман судининг судьяси лавозимига; Худайбердиева Хабиба Валиевна – судьялик лавозимида бўлишнинг навбатдаги ўн йиллик муддатига Тошкент шаҳар фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро судининг судьяси лавозимига; Акимниязов Пурханатдйин Толбаевич – судьялик лавозимида бўлишнинг навбатдаги ўн йиллик, шундан беш йил муддатга Нукус ҳарбий судининг раиси лавозимига тайинланди  Судьялар олий кенгаши  матбуот хизмати

1 Июнь 2023 3517

Судьялик масъулияти – мунтазам ўқиш, мунтазам изланиш...

Шубҳасиз, судьялар фаолияти самарадорлигини баҳолаш электрон рейтинг тизими жорий этилиши –  соҳада катта янгилик.  Ҳар қандай янгилик, то натижаси кўринмагунча, турли баҳс-мунозараларга сабаб бўлиши табиий.  Шу маънода аввалига электрон рейтинг тизимини барча бирдек қабул қилмагани рост. Бироқ ўтган қисқа вақт турли иштибоҳу шубҳаларга  ўрин қолдирмади. Шунингдек,  билдирилган таклиф-мулоҳазалардан келиб чиқиб, баҳолаш мезонларига маълум ўзгартиришлар киритилдики, натижада мезонлар янада такомиллашиб, электрон  рейинг тизими барча судьялар фаолиятини яққол кўрсатувчи кўзгуга айланди. Фақат бу кўзгуга кўз ташлайдиганлар сони чекланган, зеро, ҳар бир тизимнинг хос талаблари бор: ҳамма нарсаям дастурхон қилинавермайди. Бироқ натижа албатта оммага маълум қилинади. Инсон омили  аралашмайдиган ушбу амалиёт  натижалари оммага эълон қилиниб бормоқда:энг юқори рейтинг баллига эга судьяларни “Ибратли судья” мукофоти билан тақдирланиши яхши анъанага айланиб улгурди. (Дарвоқе, ўрни келган экан, айтиб ўтишни маъқул, деб билдик: яқинда Қирғизистон, Қозоғистон, Тожикистон, шунингдек, Сербия ва Молдова давлатлари судьяларидан иборат меҳмонлар Судьялар олий кенгашида бўлиб,  жорий этилган электрон рейтинг тизими, психологик тест ва Судьялар клуби фаолияти билан танишиб, юқори баҳо бердилар ва ўзлари вакил бўлган мамлакат суд тизимига тадбиқ этиш фойдадан холи бўлмаслигини билдирдилар.) Хўп, юқори рейтинг баллга эга судьялар сийланяпти экан, паст  кўрсатгичларга эгалар-чи? Тилсиз  дастур (программа)  айрим судьялар фаолияти самарадорлигини қониқарсиз, деб турар экан,  кўплар “улар лавозимидан  озод этилиши керак!” деган ўйга бориши аниқ. Бироқ Судьялар олий кенгаши бундай кескин чора қўллашга шошилаётгани йўқ. Аксинча, уларнинг малакасини ошириш бўйича зарур чоралар кўраётир. Нега? Мазкур савол кенгроқ жавоб талаб қилади. Барча касб эгаларига ҳурмат бажо келтирган ҳолда айтсак, судьялик - олий таҳсил шаҳодати қўлга тегиши биланоқ эгалланадиган лавозим эмас. Ушбу лавозимни эгаллаш  учун  қонун билан ёш  масаласи (судья бўлиш учун шахс 35 ёшдан кичик бўлмаслиги керак) белгилаб қўйилганининг ўзи судьянинг зиммасидаги масъулиятини англатиб турибди.  Йилт этган ҳар нарса тилло бўлмаганидек, ҳуқуқшунос шаҳодатига эга ҳаммаям судья бўлмоғи маҳол. Ушбу лавозимга муносиб кўрилмоқ учун озмунча чиғириқдан ўтилмайди-да. Олий таҳсилдан сўнг етти йил ҳуқуқ тизимида нуқсонсиз ишлаш, сўнг тобора кенгайиб-мураккаблашиб бораётган рақобатдан ўтиб, Судьялар олий мактабига ўқишга кириш – озмунча риёзат талаб қилмайди. Уни муваффақиятли битирмоқ шунчаки айтиладиган гапмас.  Барча босқичдан сўнг олдинда яна битта синов туради: номзод, муқобиллик асосида, судьялик лавозимига танлаш ва тайинлаш бўйича очиқ танловда муваффақиятли иштирок этиши лозим... “Шунинг учун ҳам фаолияти қониқарсиз баҳоланган судьяга ҳадеганда чора кўрилавермас экан-да?!” дея хулоса чиқаришга шошманг. Қўпол хатога йўл қўйган, судьялик қасамёди ёки Судьялар одоби кодекси талабларини бузганларга нисбатан муроса қилинаётгани йўқ:  қанча судья нима сабабдан лавозимидан озод этилгани ҳақида Кенгаш матбуот хизмати томонидан мунтазам эълон қилиб борилаётган очиқ  ахборотлар бунга яққол мисол... Жорий йилда рейтинг кўрсаткичлари қониқарсиз 23 нафар судья Кенгаш ҳузуридаги Судьялар олий мактабининг малака ошириш курсларида қўшимча таҳсил олди. Уларнинг 6 нафари жиноят, 11 нафари фуқаролик ишлари бўйича, 3 нафари иқтисодий ва яна шунчаси маъмурий судлари судьялари бўлиб,  аксарияти илк бор лавозимига тайинланганлар сирасига киради.  Рақамлар уларнинг тажрибасизроқ эканини кўрсатиб турибди.  Мазкур  омил уларни оқлаш ёки хаспўшлашга асос бўлмайдику-я, аммо иш жараёнида тажриба барибир ўз сўзини айтади. Рейтинг кўрсатгичлари пастроқ судьялар фаолияти ўрганилганда улар томонидан қабул қилинган суд ҳужжатлари, асосан, процессуал қонун талабларини бажарилишидаги ва моддий ҳуқуқ  нормаларини қўллашдаги камчиликлар сабаб юқори суд инстанциясида ўзгартирилгани ёки бекор қилингани  маълум бўлди. Умуман, муайян низолар бўйича қонун нормаларини қўллашнинг хос мураккабликлари бор. Дейлик, фуқаролик ишлари бўйича судларда мулк, мерос, етказилган моддий ва маънавий зарарлар ундиришга оид ишларда, иқтисодий судларда давлат божи ва суд харажатлари масалалари ҳамда шартномавий муносабатларга оид низолар бўйича қарор қабул қилишдаги мураккабликлар аниқ ҳуқуқий тушунтиришларга эҳтиёж туғдираётгани сир эмас Бундай вазиятларга маъмурий судлар судьялари маҳаллий ҳокимлик, солиқ идоралари қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш ҳамда ер билан боғлиқ низоларни кўриб чиқиш жараёнида, жиноят ишлари бўйича судларда эса айрим турдаги жиноятларни малакалаш, жазо тайинлашда колония турини белгилаш,  айниқса, маъмурий назорат масалаларида кўпроқ дуч келинаётганини кўриш мумкин (қайд этилган масалалар Судьялар клубининг электрон платформасида ҳам кўп муҳокамаларга сабаб бўлмоқда). Шу ва шу каби ҳолатлар амалиётда учраши эҳтимоли борлиги учун ҳам қонунда суд қарорининг бекор қилиниши ёки ўзгартирилишининг ўзи (агар судья  атайлаб қонун бузилишига ёки жиддий оқибатларга олиб келган виждонсизликка йўл қўймаган бўлса!) судьянинг жавобгар бўлишига сабаб бўлмаслиги белгилаб қўйилган. Бироқ мазкур норма дахлсизлик кафолатларидан бири бўлиб, судьяга имтиёздан кўра кўпроқ масъулият юклайди, аслида.  Масъулият экани боис  “Судлар тўғрисида”ги қонунда ҳам, Судьялар одоби кодексида ҳам судья ўз мажбуриятларини лозим даражада бажариши учун ўз малакаси ва касбий билимларини мунтазам ошириб бориши шартлиги алоҳида қайд этилган.  Бу борада зарур чоралар кўриш эса Судьялар олий кенгаши  фаолиятининг  ажралмас қисми ҳисобланади. Қолаверса, Судьялар одоби кодексида тажрибалари судьялар “устоз-шогирд” анъаналарига таянган ҳолда ўз тажриба ва билимларини ёш ҳамкасбларига ўргатишлари лозимлиги ҳам қайд этилган. Мазкур тартиблар рейтинг кўрсатгичлари пастроқ судьялар учун  мўлланжалланган ўқув дастури ва дарслар жадвалида ўз аксини топмоқда. Яъниким, малака оширишга жалб этилган судьяларга фақат қуруқ маъруза ўқилиб, конспектига баҳо қўйилмайди. Балки бекор бўлган ёки ўзгартирилган суд қарорлари таҳлилидан келиб чиқиб, зарур назарий машғулот ўтишдан   ташқари (ўқув-машғулотлари Судьялар олий кенгаши, Олий суд ва ҳудудий судларнинг тажрибали судьялари ҳамда Олий мактаб профессор ўқитувчилари томонидан ўтилмоқда) уларнинг ҳар бирига тажрибали судьялар - устозлар бириктирилади. Ўқув-машғулотларнинг қолгани  амалиётда (бириктирлган устоз раҳбарлиги ва раҳнамолигида)   давом этади. Яқинда рейтинг балли пастроқ 23 нафар судья учун  қўшимча малака курслари ниҳоясига етди.  Икки ҳафта давом этган  ўқув-машғулотлари уларнинг кейинги фаолияти қандай акс этади – вақт ҳукмидаги масала. Судьялар олий кенгаши мавжуд ҳуқуқий тартиблардан келиб чиқиб, уларга  имконият ҳавола этди, буни ғанимат билиб, ким унумли фойдаланган бўлса, юзи ёруғ бўлгуси, насиб. Акс ҳолда, “...кўзгудан ўпкалама” ҳикматини эслатишга  мажбур бўлинади барибир.  Нодира Бобохонова, Судьялар олий кенгаши шўъба раҳбари

27 Май 2023 1340
Нажмите на кнопку ниже, чтобы прослушать текст Powered by GSpeech