Янгиликлар
Кенгашга Туркиядан меҳмонлар келди
Бугун Туркия Республикаси Судьялар ва прокурорлар кенгаши аъзоларидан иборат делегация Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашида бўлиб, судьялар ҳамжамиятининг мазкур мустақил органи фаолияти билан яқиндан танишди. Тадбир дебочасида икки давлат етакчиларининг сиёсий иродалари натижасида Туркия ва Ўзбекистон ўртасидаги алоқалар изчил ривожланиб бораётгани мамнуният билан қайд этилиб, судьялар корпусини шакллантириш, уларнинг малакасини янада ошириш борасида ҳамкорлик фойдали ва манфаатли экани алоҳида таъкидланди. Мамлакатимизда ўтказилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари, хусусан, Судьялар олий кенгаши фаолияти мисолида суд ҳокимияти мустақиллигини самарали таъминлаш, судьялар корпусини шакллантириш ҳамда уларнинг дахлсизлигини таъминлаш борасида амалга оширилаётган ишлар меҳмонлар томонидан эътироф этилди. Айниқса, ўтган қисқа вақтда судьялик лавозимларига номзодларни тайёрлаш, танлаш ва тайинлашнинг очиқ ва шаффоф тизими яратилгани катта қизиқиш уйғотди. Учрашув давомида мамлакатимиз суд тизими тарихида биринчи марта жорий этилган судьяликка номзодлар ва судьяларнинг касбга муносиблигини баҳолашга кўмаклашувчи электрон психологик тест дастури ва унинг натижалари, шунингдек, судьялар фаолиятини электрон рейтинг орқали очиқ ва шаффоф баҳолаш тизими ҳамда унинг мезонлари хусусида кенг маълумот берилди. Бундан ташқари Судьялар олий кенгаши ҳузурида ташкил этилган Ўзбекистон Судьялар клуби ҳақида ҳам тўхталиб, одил судловни таъминлаш ва суд амалиётини бирхиллаштиришда жамоатчилик асосида фаолият кўрсатувчи ушбу тузилма тажрибалари ҳам айтиб ўтилди. Ўз навбатда меҳмонлар судьяларни танлаш ва тайинлашдаги Туркия тажрибаси, айниқса, судьялар одоби кодексидаги ўзига хос жиҳатлари билан ўртоқлашдилар. Якунда ҳамкорликнинг истиқболлари муҳокама қилинди.
Сиз қидираётган барча нарсалар бу оламда мавжуд, фақат...
Китоб инсоннинг камолоти йўлидаги энг яхши восита ҳисобланади. Зеро, хазиналар калити, тафаккурнинг толмас қаноти бўлган китоб инсоннинг энг яқин маслакдоши ва маслаҳатчиси, ақл қайроғи ҳамда билим манбаидир. Китоб инсон маънавияти ривожида катта аҳамиятга эга экан, жамиятда адолатни қарор топтириш учун одил судловни амалга оширишдек масъулиятли вазифа зиммасига юклатилган судья учун мутолаа нечоғлик зарур, деган савол туғилиши табиий. Бунга жавоб ахтарар эканмиз, давлатимиз раҳбарининг бу борада айтган фикрлари ёдга келади: “Адолат ва маънавият – ўзаро чамбарчас боғлиқ тушунчалар, маънавият бўлмаган жойда ҳеч қачон адолат бўлмайди”. Демак, инсон китоб ўқимасдан туриб маънавий етукликка эриша олмайди. Шудан келиб чиқиб, ҳар бир судья учун китоб мутолааси зарурий эҳтиёж, дея хулоса қилиш мумкин. Албатта, бу ўринда бадиий асарлар ўқиш тўғрисида сўз юритилаётганини алоҳида таъкидлаш зарур. Чунки, судьянинг ўз малакаси ва касбий билимларини ошириб бориши алоҳида масала. Ҳар бир судья лавозимга тайинлангунга қадар бир неча таълим босқичини босиб ўтиб, соҳага оид махсус ва илмий манбааларни ўрганиб, алоҳида тайёргарликдан ўтадики, буларнинг барчаси китоб ўқиш ва илм ўрганиш орқали ҳосил бўлиши кундай равшан. Иш фаолиятида ҳам китоб унинг доимий йўлдоши бўлиб қолади. Чунки судья ҳар бир иш бўйича адолатли, қонуний ва асосли қарорлар қабул қилиши учун қатор қонунлар ва махсус адабиётларни ўқиб ўрганиши талаб этилади. Бу унинг учун кундалик заруратга айланади. Бироқ судья зиммасига юклатилган вазифани талаб даражасида амалга ошириши учун фақат қонунларни мукаммал билишининг ўзи камлик қилади. Қўшимчасига адабиёт дурдоналаридан баҳраманд бўлиш судьянинг билим салоҳиятини янада бойитиш, тафаккурини кенгайтириш, мантиқий мушоҳадасини кучайтириш, мулоҳазакорлигини ошириш, оғзаки нутқи ва ёзма баёнининг ривожланишига хизмат қилади. Маълумки, суд қарорлари қисқа, аниқ ва тушунарли ёзилиши талаб этилади. Ноаниқ ибораларни ишлатиш, ишга оид бўлмаган ҳолатларни ёритиш билан ҳукмни ортиқча тўлдиришга йўл қўйиб бўлмайди. Бунинг учун судьядан талаб этиладиган муайян кўникма ва маҳоратни кўп бадиий адабиётларни ўқиш орқали ривожлантириш мумкин. Шунингдек, жиноятлар қасддан содир этилганда муайян бир мақсад кўзланишини биламиз. Жиноят мотиви шахсда жиноят содир этиш қарори ва хоҳишини уйғотувчи ички ҳиссиёт бўлиб, муайян мақсаднинг вужудга келиши, унинг йўналишини ифодалайди. Шу жиҳатдан қараганда, аксарият қасддан содир этилган жиноятларда унинг (жиноятнинг) мотиви ва мақсадини аниқлаш, малакалаш а адолатли жазо тайинлашда муҳим аҳамиятга эга. Бадиий асарларда инсоннинг феъл-атвори, ҳиссиётлари, жумладан, рашк, ўч олиш, ғараз ва шу каби иллатлар ўта моҳирлик билан очиб бериладики, бу асарларни ўқиш орқали жиноятчининг психологиясини ўрганиш, жиноятнинг содир этиш мотиви ва мақсадини янада чуқурроқ англаш мумкин. Назаримда, китобхонлик болаликдан шаклланиши лозим, шахснинг китобхонлик савияси оддийдан мураккабга қараб такомиллашиб бориши зарур. Чунки баъзи асарларнинг “юки оғир” келади, уларни маълум тайёргарликсиз англаш қийин. Боланинг китобга меҳр қўйиши кўпинча у униб-ўсаётган, таълим олаётган ва мулоқот қилаётган муҳитга боғлиқ. Яқинларим орасида адабиётга меҳр қўйган, шахсий кутубхонасига эга бўлганлар кўпчилик бўлгани сабабли мен ҳам ёшлигимдан китоб ўқишга қизиққанман. Албатта, китобга бўлган илк ҳавасни менда отам уйғотган ва бу болаликда ўқиган эртакларим орқали рўй берган. Ўзбек ва жаҳон халқлари эртаклари, ака-ука Гримм, Шарль Перро асарлари мени китобларнинг сеҳрли оламига олиб кириб, мурғак қалбимда эзгулик уруғларини қадаган бўлса, ўсмир давримда ўқиган Ғафур Ғуломнинг “Шум бола”, Жек Лондоннинг “Уч қалб”, Александр Дюманинг “Граф Монте-Кристо” каби саргузашт асарлари ҳаётга бўлган беадад завқу шавқимни янада орттирган. Мактаб давримдаёқ Артур Конан Дойл ва Агата Кристининг детектив асарларидаги Шерлок Холмс, Доктор Ватсон, Эркюль Пуаро, Мисс Марпл каби бетакрор образлар келажакда ҳуқуқшунос касбини танлашим учун сабаб бўлса, ажаб эмас. Абдулла Қодирийнинг “Ўткан кунлар”, Чўлпоннинг “Кеча ва кундуз”, Ойбекнинг “Алишер Навоий”, Мурод Муҳаммад Дўстнинг “Лолазор”, Эрих Мария Ремаркнинг “Уч оғайни”, Теодор Драйзернинг “Америка фожиаси”, Этель Лилиан Войничнинг “Сўна”, Лев Толстойнинг “Уруш ва тинчлик”, Фёдор Достоевскийнинг “Жиноят ва жазо”, Анатолий Рибаковнинг “Арбат болалари” романлари, Абдулла Орипов ва Эркин Воҳидовнинг шеърлари ҳисларимни жумбушга келтириб, тафаккурим равнақи ҳамда фикрларим уфқини янада кенгайтириб, атрофга ўзгача тарзда назар солишимга туртки бўлган десам, муболаға қилмаган бўламан. Кейинчалик Саид Аҳмад, Мирзакалон Исмоилий, Ўткир Ҳошимов, Пиримқул Қодиров, Тоғай Мурод, Тоҳир Малик каби ўзбек адиблари, Чингиз Айтматов, Михаил Булгаков, Стефан Цвейг, Уильям Сомерсет Моэм, Эрнест Хемингуэй, Франц Кафка каби жаҳон адибларининг асарлари жалб этди. Мумтоз адабиёт ҳақида сўз кетганда, тасаввуф ҳақида алоҳида тўхталмасак бўлмайди. Чунки бир ғойибона куч мени Яссавий ҳикматлари, Машраб ғазаллари, Юнус Эмро шеърларини ўқишга ҳамиша ундайверади. Балки бунга Фаридуддин Аттор, Хожа Аҳрор Валий, Юсуф Ҳамадоний, Имом Ғаззолий, Имом Бухорий, Алихонтўра Соғуний, Маҳмуд Асъад Жўшон, Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф каби улуғларнинг асарларидан ўрганган ҳикматлар, руҳий поклик ва маърифат ғоялари туртки бўлаётгандир?! Охирги пайтларда антиутопик жанрга мансуб Жорж Оруэлнинг “1984” романи, “Молхона” қиссаси, Рей Брэдберининг “Фаренгейт бўйича 451 даража” романини ўқиб чиқдим. Бу жанрдаги асарлар кўзимиз ўрганиб қолган, баъзан бефарқ қолаётган ҳодисалар, тарихий воқеаларга ўзгача назар билан боқиш ҳамда мушоҳада қилишга ўргатади. Бу асарларда кўтарилган ғоялар, муаммолар нафақат бугунги, балки келажак учун ҳам ўз долзарблигини йўқотмаган. Зеро, “Фаренгейт бўйича 451 даража” асарида таъкидланганидек, “Сиз қидираётган барча нарсалар бу оламда мавжуд. Аммо оддий одам уларни юздан биринигина ўз кўзи билан илғай олиши мумкин, қолган тўқсон тўққиз фоизини эса китоблар орқали ўрганади”. Хайруллохон Камолов, жиноят ишлари бўйича Чирчиқ шаҳар суди раиси
Баҳс баҳона икки оғиз гап...
Яна мавзуга қайтишга ҳожат йўқ эди аслида. Бироқ ижтимоий тармоқларда давом этаётган баҳс-мунозара, уларда билдирилаётган яхши-яхши фикрлардан ташқари масала моҳиятини тўғри илғамай айтилаётган гаплар, айниқса, айни жараёнда на журналистлик, на адвокатликни эплолмай “тармоққа танда қўйган” баъзилар байроқдорликка интилаётгани эътиборидан яна икки оғиз гап айтишга эҳтиёж сезилди. Шубҳасиз, тарафлар ўртасида баҳс кетиб, ҳар ким ўзиникини маъқуллайверар экан, тортишувларнинг поёни кўринмаслиги тайин. Донишманд адиб айтганидек, “муштлашишдан баҳслашиш ёмон”, бироқ гап одил судлов ҳақида кетганда “Ҳақиқат баҳcларда туғилади” тамойилидан келиб чиқиб, аччиқ-нордон мулоҳазаларга ҳам эътиборлироқ бўлиш талаб этилади. “Telegram” мессенжеридаги “Yuristkadr” каналида чиққан материалларга Кенгашнинг муносабати, аввало, муаллифнинг фикрларига бўлган эътибор (уларга қўшилиш-қўшилмаслик алоҳида масала) ҳисобланади. Ўз навбатида Кенгаш муносабати айни шу канал томонидан кўчириб босилгани ҳақида ҳам шундай дейиш мумкин. Баҳсга қўшилган “Generalissimus” таъкид этганидек, “...одил судлов фақат суднинг қўлида эмас”лиги - тўғри, бунда адвокатура институтининг ўзига хос ўрни борлиги ҳам ҳаққи рост. Унинг Кенгаш “холисликни сақлаши, оқни оқ, қорани қора қора дейиши керак”, мазмунидаги фикрлари ҳам инкор этилмайди, аммо “Advokat_Abdullayev”нинг Кенгаш холислигига билдирган шубҳаси анча баҳсталаб. Унга кўра, “Кенгаш ўзи тайинлаган судьяларни ўзи ҳимоя қилиши" гўёки нохолислик?! Судьялар олий кенгаши Конституцияга мувофиқ: “...судьялар ҳамжамиятининг мустақил органи бўлиб, у судьялар корпусининг шакллантирилишини, суд ҳокимияти мустақиллигининг конституциявий принципига риоя этилишини таъминлайди”. Судьялар корпусини шакллантириш ваколати Бош Қонун билан Кенгашга берилган экан, уларнинг дахлсизлигини таъминлаш, хусусан, турли ахборот хуружларидан муҳофаза этиш ҳам Судьялар олий кенгашининг тўғридан тўғри вазифаси ҳисобланади. Бу ўринда ортиқча мунозара ёки ваколат масаласида қандайдир ташаббус кўрсатишга даъват ўринсиз. Қолаверса, Кенгашнинг танқидларга муносабатини эътироф этган ҳурматли муаллиф уларга (танқидларга) тоқатлилигини ҳам ўз тажрибасидан яхши билади. Ижтимоий тармоқлар жамоатчилик фикрини қисқа вақтда шакллантириш қувватига эга экани маълум. Бугунга келиб, суд ишларига таъсир кўрсатишга уриниш кўпроқ ижтимоий тармоқлар орқали бўлаётгани ҳам сир эмас. Ахборот майдонини қаранг: ит эгасини, мушук бекасини танимайди. Шу нуқтаи назардан, ахборот майдонига турли усул ва шаклда сиздирилаётган хабарларга ўз вақтида муносабат билдиришдан мақсад вазиятга ойдинлик киритган ҳолда жамоатчиликка тўғри ахборот етказиш, холос. Кенгаш бу жараёнда нохолислик қиляптими? Масалага ким қандай қарашига боғлиқ, албатта. Бироқ, бизнингча, йўқ. Негаки, Кенгаш бирор муносабатида “суд қарорлари қонуний” деган фикр тугул, ҳатто унга ишора сезилмайди. Иккинчидан, адвокатнинг суд мажлисидаги музокараси бошқа, унинг блогер сифатида ижтимоий тармоқларда чиқиш қилиши бошқа масала. Ҳар икки ҳолатнинг ўзига яраша талаб-тутумлари борки, кўп ҳолларда улар аралашиб кетаётгани ҳам кузатилмоқда. (ижтимоий тармоқларда ўзидан “ҳуқуқшунос-блогер” “ясаб” олган баъзилар алоҳида мавзу) Кенгашнинг холисликка чақириши бош сабаби ҳам шу. Буни Кенгаш гўёки “оқни қора демоқда”, деб талқин қилинаётганида мантиқ кўринмаяпти. Қолаверса, суд қарори қонуний кучда (ва айни жараёнда Судьялар одоби кодексини бузмаган) экан, судьяларга нисбатан қандайдир интизомий чора кўллашга ҳам асос йўқ. Мабодо, қайсидир судьянинг ҳукми ё қарори юқори инстанцияда бекор қилиниши ёки ўзгартирилишининг ўзи (агар судья атайлаб қонунбузилишига ёки жиддий оқибатларга олиб келган виждонсизликка йўл қўймаган бўлса) жавобгар бўлишига сабаб бўлмайди. Бу билан жиддий хато ва камчиликларга йўл қўйган судьялар хаспўштланаверар эканда, деб тушунмаслик лозим. Одил судловни амалга ошириш чоғида қонунийликни бузган ёки Судьялар одоби кодекси талабларига риоя этмаган судьяларга нисбатан қўлланилаётган интизомий жазолар ҳақида Кенгаш мунтазам очиқ ахборот бериб келинаётганини инкор этишнинг иложи йўқ. Кенгаш фаолиятидаги очиқлик принципи шундаям кўринмаяптими? Албатта, Кенгаш амалга оширган ишларидан кўра олдинда қиладиган ишлари ҳам оз эмас. Бу борада асосли, мантиқли, энг муҳими, холис таклиф ва фикрлар бўлса, бош устига. Дарвоқе, одоб билан баҳсга киришган “Generalissimus” коса тагида нимкоса қабилида Кенгаш матбуот котибига "лутф қилиш" асносида унинг бир неча йил аввал (Кенгашга келмасидан бурун) чоп этилган мақоласини ҳам тилга олибди. Канал маъмури “мозийга қайтиб”, ўша мақола натижаси ва қаҳрамонининг кейинги тақдири билан қизиққан ,чамаси?! Майлида, нотаниш маъмурнинг сазаси ўлмасин: ўша мақолада қаламга олинган суд қарори сал вақт ўтиб, бекор қилинган. Уни қабул қилган суд раиси ҳам ҳозир тизимда эмас. Айтганча, бу Кенгаш холислигига яққол мисол-ку?! Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати
Ишонч телефони
Сизда ариза, шикоят ёки таклифлар мавжудми? Судьялар олий кенгашига ишонч телефонлари орқали мурожаат қилинг!
71 200-26-00 ёки 1190